عبادت و پیروی هوی
قال علی - علیه السلام -
کیف یجد لذة العبادة من لایصوم عن الهوی
کسی که از دنباله روی هوی و هوس ابایی ندارد ، چگونه می تواند لذت عبادت را درک کند ؟ (میزان الحکمة ج 6 ، ص 27) .
عبادت و پیروی هوی
قال علی - علیه السلام -
کیف یجد لذة العبادة من لایصوم عن الهوی
کسی که از دنباله روی هوی و هوس ابایی ندارد ، چگونه می تواند لذت عبادت را درک کند ؟ (میزان الحکمة ج 6 ، ص 27) .
عبادت غیر مقبول
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
ان لله ملکا ینادی علی بیت المقدس کل لیلة من اکل حراما لم یقبل الله منه صرفا و لاعدلا ، و الصرف النافلة و العدل الفریضة
خداوند را فرشته ای است بر فراز بیت المقدس که هر شب بانگ برمی آورد هر کس از طریق نامشروع و حرام امرار معاش کند خداوند از او صرف و عدلی نمی پذیرد (صرف اعمال مستحبی و عدل ، واجبات است ) . (بحارالانوار ، ج 103 ، ص 16) .
نخستین گام عبادت
قال الرضا - علیه السلام -
اول عبادة الله معرفته و اصل معرفة الله توحیده
نخستین گام در عبادت حقیقی ، شناخت خداوند است واساس شناخت خدا ، به یگانگی خواندن او است . (عیون اخبارالرضا ، ج 1 ، ص 12)
عابدترین مردم
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
من اتی بما افترض الله علیه ، فهوا من اعبد الناس
کسی که تکالیف واجبش را انجام دهد ، از جمله عابدترین مردم است . (بحارالانوار ، ج 77 ، ص 45)
اوصاف عابد
فی حدیث المعراج
یا احمد ! هل تدری متی تکون العبد عابدا ؟ قال لایارب ، قال اذا اجتمع فیه سبع خصال ورع یحجره عن المحارم و صمت یکفیه عما لایعنیه و خوف یزداد کل یوم من بکائه و حیاء یستحبی منی فی الخلاء و اکل ما لابد منه و یبغض الدنیا لبعضی لها و یحب الاخیار لحبی ایاهم
ای احمد ! آیا می دانی چگونه می توان عابد حقیقی بود ؟ حضرت پاسخ دادند نمی دانم . خداوند - تبارک و تعالی - فرمود هرگاه هفت صفت در انسان تحقق یابد او عابد حقیقی است
1 - تقوایی که او را از ارتکاب معاصی و گناهان بازدارد ؛
2 - سکوتی که مانع از پرداختن به آنچه که به او مربوط نمی شود ، گردد ؛
3 - ترسی که هر روز بر اشک و حزن او بیفزاید ؛
4 - حیایی که در خلوت و تنهایی از من پرواکند و مرتکب گناه نشود ؛
5 - خوردن آنچه از حلال که روزی او کرده ام و برای ادامه حیات محتاج آن است ؛
6 - دشمنی دنیا ، زیرا که من دنیا را دشمن می دارم ؛
7 - دوستی نیکان و صالحان ، از آن روی که من آنان را دوست دارم . (بحارالانوار ج 77 ، ص 30) .
عبادت مخلصان
قال علی - علیه السلام -
التفکر فی ملکوت السموات و الارض عبادة المخلصین التفکر فی الاء الرحمن نعم العبادة
اندیشیدن در ملکوت آسمان ها و زمین ، عبادت مخلصان است و اندیشیدن در نعمت های خداوند نیکو عباداتی است . (غرر الحکم ، ج 4 ، ص 5)
ملاک عبادت
فی الحدیث
الاخلاص ، ملاک العبادة
اخلاص ، معیار عبادت است . (غرر الحکم ، ج 1 ، ص 30)
عبادت همراه با اخلاص
قالت فاطمة الزهراء - علیها السلام -
من اصعد الی الله خالص عبادته اهبط الله عزوجل الیه افضل مصلحته
کسیکه عبادت با اخلاص را به خدا تقدیم بدارد ، خداوند برترین مصلحت ها را بر او نازل می کند . (بحارالانوار ، ج 70 ، ص 250)
نتیجه چهل شبانه روز اخلاص
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
ما اخلص عبدلله - عزوجل - اربعین صباحا الا حرت ینابیع الحکمة من قلبه علی لسانه
کسی که چهل شبانه روز برای خدا اخلاص پیشه کند ، چشمه های حکمت از قلب وی بر زبانش جاری می شوند . (بحارالانوار ، ج 70 ، ص 242)
سه نمونه عبادت
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
اذا کان یوم القیامة صارت امتی ثلاث فرق فرقة تعبدون الله خالصا و فرقة تعبدون الله ریاء و فرقة تعبدون الله یصیبون به دنیا
روز قیامت امت من به سه گروه تقسیم می شوند
1 - گروهی که خداوند را با اخلاص عبادت کرده اند ؛
2 - گروهی که ریاکارانه به عبادت خدا پرداخته اند ؛
3 - گروهی که برای دستیابی به دنیا عبادت کرده اند ؛ (تفسیر المیزان ، ج 10 ، ص 181)
اندیشیدن در امور خداوند
قال الصادق - علیه السلام -
لیست العبادة کثرة الصلوة والصوم انما العبادة التفکر فی امر الله
زیاد نماز خواندن و روزه گرفتن عبادت نیست ، بلکه اندیشیدن در امر خداوند عبادت است . (میزان الحکمة ، ج 7 ، ص 543)
عبادت در خفا
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
اعظم العبادة اجرا اخفاها
پاداش عبادتی که مخفی تر باشد ، بیشتر است . (بحارالانوار ، ج 70 ، ص 251)
عبادت و حرام خواری
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
العبادة مع اکل الحرام کالبناء علی الرمل
عبادت کردن با حرام خواری ، مثل بنا کردن ساختمان بر روی شن است . (بحارالانوار ، ج 84 ، ص 258) .
اقسام عبادت کنندگان
قال الصادق - علیه السلام -
ان العبادة ثلاثة قوم عبدوالله - عزوجل - خوفا فتلک عبادة العبید و قوم عبدواالله - تبارک و تعالی - طلب الثواب فتلک عبادة الاجراء وقوم عبدوالله - عزوجل - حبا له فتلک عبادة الاحرار و هی افضل العبادة
عبادت کنندگان سه گروهند دسته ای که از ترس خدا را عبادت می کنند که این ، عبادت بردگان است گروهی که خداوند - تبارک و تعالی - را به طمع ثواب پرستش می کنند که این ، عبادت مزدوران است و دسته ای خدای بلند مرتبه را عبادت می کنند برای دوستی و محبت او و این ، عبادت آزادمردان است و بهترین عبادت است . (بحارالانوار ، ج 70 ، ص 255 کافی ج 2 ، ص 84 وسائل الشیعه ، ج 1 ، ص 45) .
نماز ، بهترین عبادت
قال الرضا - علیه السلام -
ان الصلوة افضل العبادة لله
همانا نماز ، بهترین وسیله بندگی برای خدا است . (جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 50) .
عبادت مطلوب
عن الامام حسن العسکری - علیه السلام -
لیست العبادة کثرة الصیام و الصلاة و انما العبادة کثرة التفکر فی امر الله
عبادت به بسیاری روزه و نماز نیست ، بلکه عبادت به اندیشیدن بسیار در امر (قدرت ) خداوند است . (بحارالانوار ، ج 88 ، ص 373)
اشتیاق به عبادت
عن الحسن بن علی - علیه السلام -
ان من طلب العبادة تزکی له و اذا اضرت النوال بالفریضة فارفضوها هرکس اشتیاق عبادت دارد ، دل را برای آن پاک می کند و هرگاه نمازهای مستحبی به نمازهای واجب ضرر رساند . (در صورتی که نماز شب ، به قضا شدن نماز صبح انجامند . آنها راترک کنید . (تحف العقول ، ص 267)
راه راست در عبادت خداست
ان الله ربی و ربکم فاعبدوه هذا صراط مستقیم
همانا خداوند پروردگار من و شما است پس او را عبادت کنید که این راه راست است . (سوره آل عمران ، آیه 51) .
تنها خدا را عبادت کنید !
یا عبادی الذین امنوا ان ارضی واسعة فایای فاعبدون
ای بندگان من که ایمان آورده اید همانا زمین من فراخ و گسترده است پس تنها مرا عبادت کنید . (سوره عنکبوت ، آیه 56)
عبادت فقط برای خدا
انما تعبدون من دون الله اوثانا و تخلقون افکا ان الذین تعبدون من دون الله لایملکون لکم رزقا فابتغوا عندالله الرزق و اعبدوه واشکروا له الیه ترجعون
شما به جای خداوند ، بت هایی (از سنگ و چوب ) را می پرستید و دروغی به هم می بافید آن هایی را که پرستش می کنید ، مالک هیچ رزقی برای شما نیستند ؛ روزی را تنها نزد خدا بجویید و او را پرستش کنید و شکر او را به جا آورید که به سوی او بازگشت داده می شوید . (سوره عنکبوت آیه 17)
اولین فرمان به موسی - علیه السلام -
اننی انا الله لااله الا انا فاعبدنی و اقم الصلوة لذکری
من الله هستم و معبودی جز من نیست ، مرا پرستش کن و نماز را برای یاد من به پادار . (سوره طه ، آیه 14) .
عبادت
و ماخلقت الجن و الانس الا لیعبدون
من جن و انس را نیافریدم ، جز برای این که عبادتم کنند(و از این طریق تکامل یابند و به من نزدیک شوند) . (سوره ذاریات ، آیه 56)
نتیجه ترک عبادت
ان الذین یستکبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم داخرین
آنان که از عبادت خدا تکبر می ورزند هرچه زودتر ذلیلانه به جهنم فرو خواهند رفت . (سوره غافر ، آیه 60)
مجلس بی ذکر خدا
قال ابوعبدالله - علیه السلام -
ما من مجلس یجتمع فیه ابرار و فجار فیقومون علی غیر ذکرالله - عزوجل - الا کان حسرة علیهم یوم القیامة
هرگاه عده ای - چه نیک و بد - در مجلسی جمع شوند و به غیر یاد خدا بپردازند ، در روز قیامت افسوس و حسرت می دروند . (اصول کافی ، ج 2 ، ص 496) .
کارگشائی ذکر
قال علی - علیه السلام -
خیر ما استنجحت به الامور ذکرالله سبحانه
بهترین چیزی که کارها به وسیله آن به سامان رسند ، ذکر خداوند سبحان است . (منتخب الغرر ، ص 21) .
انس با خدا
قال علی - علیه السلام -
ثمرة الانس بالله الاستیحاش من الناس
نتیجه ماءنوس شدن با(ذکر) خداوند ، دوری گزیدن از مردم است . (منتخب الغرر ، ص 21)
همنشین باخدا
قال علی - علیه السلام -
ذاکر الله سبحانه مجالسه
آن که یاد خدا می کند ، همنشنین خدا است . (منتخ الغرر ، ص 21)
ماءنوس با ذکر خدا
قال علی - علیه السلام -
اذ راءیت الله سبحانه یؤ نسک بذکره فقد احبک
هرگاه دیدی خداوند سبحان تو را به ذکر خود ماءنوس کرده است (بدان که ) تو را دوست می دارد . (منتخب الغرر ، ص 21)
بهترین ذکر
قال علی - علیه السلام -
افضل الذکر القرآن ، به تشرح الصدور و تستنیر السرائر
بهترین ذکر ، قرآن است که با تلاوت آن (و تدبر در آیاتش ) سینه ها باز و اندرون روشن میگردد . (منتخب الغرر ، ص 20)
ثمره ذکر
قال علی - علیه السلام -
ثمرة الذکر استناره القلوب
ثمره و نتیجه ذکرخدا نورانی شدن دل ها است . (منتخب الغرو ، ص 21) .
موجب روشنی سینه ها
قال علی - علیه السلام -
الذکر نور العقول وحیاة النفوس و جلاء الصدور
یاد خدا نور عقول وزندگی بخش جان ها وموجب روشنی سینه ها است . (منتخب الغرر ، ص 20)
توجه خدابه نمازگزار
قال الباقر - علیه السلام -
ذکر الله لاهل الصلاة اکبر من ذکرهم ایاه ؛ الاتری انه یقول اذکرونی اذکرکم
یاخدا برای نمازگزاران بالاتر از یاد آنها از خدا است . آیا نمی بینی که خدا می فرماید مرا یاد کنیدتا شما رایاد کنم . (بحارالانوار ، ج 82 ، ص 199)
یاد خدا و هدایت
قال علی - علیه السلام -
الذکر نور و رشد
یاد خدانور و هدایت است . (منتخب الغرر ، ص 19) .
نتیجه یاد خدا
قال علی - علیه السلام -
من ذکر الله - سبحانه - احیی الله قلبه و نور عقله و لبه
هرکس خداوند سبحان را یاد کند ، خداوند دل او را زنده کرده و عقل و خردش را روشن گرداند . (منتخب الغرر ، ص 19)
در همه حال به یاد خدا باشید
الذین یذکرون الله قیاما و قعودا و علی جنوبهم و یتفکرون فی خلق السموات و الارض ربنا ما خلقت هذا باطلا سبحانک فقنا عذاب النار
همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته و آنگاه که بر پهلو خوابیده اند یاد می کنند و دراسرار آفرینش آسمانها و زمین می اندیشند ومی گویند بارالها ! اینها رابیهوده نیافریده ای ، منزهی تو ما را از عذاب آتش نگاه دار . (سوره آل عمران ، آیه 191) .
به یاد خدا باشید !
فاذکرونی اذکرکم
پس به یاد من باشید تا به یاد شما باشیم . (سوره بقره آیه 152) .
غفلت از یاد خدا
یا ایهاالذین امنوا لاتلهکم اموالکم و لااولادکم عن ذکر الله و من یفعل ذلک فاولئک هم الخاسرون
ای کسانی که ایمان آورده اید اموال و فرزندانتان شما را از یاد خدا غافل نکنند و کسانی که چنین کنند زیانکارانند . (سوره منافقین ، آیه 6) .
از غفلت پیشگان مباش !
واذکر ربک فی نفسک تضرعا و خیفة و دون الجهر من القول بالغدو و الاصال و لاتکن من الغافلین
یاد کن پروردگارت را در درون خویش بازاری و ترس و با گفتار آهسته در بامدادان و شامگاهان و از غفلت پیشگان مباش . (سوره اعراف آیه 205)
غفلت از ذکر خدا
و من یعش عن ذکر الرحمن نقیض له شیطانا
هرکس از یاد خدای رحمان غفلت ورزد ، شیطانی را بر او مسلط می کنیم (که پیوسته همراه او باشد) . (سوره زخرف ، آیه 36)
نتیجه روگردانی از ذکر خدا
و من اعرض عن ذکری فان له معشیة ضنکا
هرکس از یاد من روگردان شود به زندگانی سخت و تنگی مبتلا می گردد . (سوره طه ، آیه 124)