سه باز ذکر سجده
قال الصادق - علیه السلام -
وقل فی السجود (سبحان ربی الاعلی ) ثلاث مرات
در سجده سه بار بگو (سبحان ربی الاعلی و بحمده ) . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 138)
سه باز ذکر سجده
قال الصادق - علیه السلام -
وقل فی السجود (سبحان ربی الاعلی ) ثلاث مرات
در سجده سه بار بگو (سبحان ربی الاعلی و بحمده ) . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 138)
اعضای بدن هنگام سجده
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
السجود علی سبعة اعضاء ، الوجه ، و الیدین ، و الرکبتین ، و الرجلین
سجده با هفت عضو صورت می گیرد ، صورت ، دو دست ، دو زانو ، و دو پا . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 128)
ریزش گناهان با سجده فراوان
جاء رجل الی رسول الله -صلی الله علیه وآله - فقال یا رسول الله ! کثرت ذنوبی وضعف عملی . فقال رسول الله -صلی الله علیه وآله - اکثر السجود فانه یحط الذنوب کما تحط الریح ورق الشجر
مردی خدمت رسول خدا -صلی الله علیه وآله - رسید و از زیادی گناه و کمی عمل صالح شکایت کرد آن حضرت فرمود زیاد سجده به جای آور ، زیرا سجده گناهان را می ریزید ، همچنان که باد برگ درختان را . (وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 76) .
ضمانت بهشت
ان قوما اتورسول الله -صلی الله علیه وآله - فقالوا
یا رسول الله ! اضنم لنا علی ربک الجنة ، قال فقال علی ان تعینونی بطول السجود
گروهی نزد پیامبر خدا (ص ) آمدند و عرضه داشتند یا رسول الله ! بهشت را برای ما ضمانت کن . حضرت فرمود شما با سجده های طولانی مرا در این کار یاری کنید . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 164) .
طولانی کردن سجده
قال علی - علیه السلام -
اطیلوا السجود فما من عمل اشد علی ابلی من ان یری ابن ادم ساجدا لانه امر بالسجود فعصی
سجده را طولانی کنید که هیچ عملی بر ابلیس گرانتر از این نیست که انسان را در حال سجده ببینید ، زیرا خداوند او را امر به سجده کرد و او سر برتافت . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 161) .
تفسیر سجود
سئل امیرالمؤ منین - علیه السلام - عن معنی السجود ، فقال
معناه منها خلقتنی یعنی من التراب ، و رفع راءسک من السجود معناه منها اخرجتنی و السجدة الثانیة و الیها تعیدنی ، ورفع راءسک من السجدة الثانیة و منها تخرجنی تارة اخری و معنی قوله سبحانه ربی الاعلی فسبحان انفة لله ربی و خالقی ، والاعلی ای علا و ارتفع فی سماواته حتی صار العباد کلهم دونه وقهرهم بعزته و من عنده التدبیر و الیه تعرج المعارج
از امیرالمؤ منین (ع ) معنی و تفسیر سجود را پرسیدند ، حضرت فرمود معنای سجود این است که خدایا ! مرا از خاک آفریدی و چون سر از سجده برداری ، بدین معنا است که مرا از بین برانگیختی و چون مجددا سر به سجده نهی ، یعنی این که دوباره مرا به زمین باز خواهی گرداند و سر برداشتن از سجده دوم یعنی این که مرا مجددا از زمین برمی انگیزی و معنای (سبحان ربی الاعلی ) چنین است خداوند خالق و پروردگار من منزه است از صفات ناپسند و او در ملکوت خود علو و رفعت دارد ، تاجایی که بندگان همگی تحت امر و مقهور عزت اویند و اوست که تدبیر امور بندگان ، آسمان و زمین می کند و همه به سوی او عروج و پرواز می کنند . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 133 ، و 139) .
تسبیح و سجده برای خدا در شب
و من اللیل فاسجد له و سبحه لیلا طویلا
و در شبانگاه برای او سجده کن ، و مقداری طولانی از شب او را تسبیح گوی . (سوره دهر ، آیه 26) .
حضرت مریم (س ) و سجده برای خداوند
یا مریم اقتنی لربک و اسجدی و ارکعی مع الراکعین
ای مریم فرمانبردار خدا باش و سجده برای حضرت حق به جای آر و با اهل رکوع و عبادت به رکوع و بندگی برای پرروردگارت برخیز . (سوره آل عمران ، آیه 43) .
مخالفت ابلیس از سجده بر آدم
واذا قلنا للملائکة اسجدوا لادم فسجدوا الا ابلیس ابی و استکبر و کان من الکافرین
وهنگامی که به فرشتگان گفتیم برای آدم سجده و خضوع کنید ، همگی سجده کردند جز شیطان ، که سرباز زدند و تکبر ورزید ، (و به خاطر نافرمانی و تکبر) ازکافران شد . (سروه بقره ، آیه 34) .
سجده ورستگاری
یا ایهاالذین امنوا ارکعوا و اسجدوا و اعبدوا ربکم و افعلوا الخیر لعلکم تفلحون
ای اهل ایمان ! در برابر خدا رکوع و سجود به جای آرید و حضرتش را در تمامی شئون حیات بنده و فرمانبردار باشید و هرکار خیری را انجام دهید تا به رستگایر و فلاح و پیروزی و نجات برسید . (سوره حج ، آیه 77)
سجده برای خداوند رحمان
و اذا قیل لهم اسجدوا للرحمن قالو و ما الرحمن انسجد لما تاءمرنا و زادهم نفورا
و وقتی که به آن ها گفته شود برای خداوند رحمان سجده کنید می گویند رحمان چیست ؟ ! (ما اصلا رحمان را نمی شناسیم ) ما برای چیزی سجده کنیم که تو به ما دستور می دهی (این سخن را می گویند) و بر نفرشتان افزوده می شود ! (سوره فرقان ، آیه 60) .
سجده پیامبر (ص ) و یارانش
محمدرسول الله -صلی الله علیه وآله - و الذین معه اشداء علی الکفار رحماء بینهم تریهم رکعا سجدا یبتغون فضلا من الله و رضوانا سیماهم فی وجوههم من اثر السجود
محمد فرستاده خدا است و کسانی که با او هستند در برابر کفار سر سخت و شدید و در میان خود مهربانند ، پیوسته آنها را در حال رکوع و سجود می بینی ، آنها همواره فضل خدا ورضای او را می طلبند ، نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمایان است . (سوره فتح ، ایه 29)
سجده و دوری از تکبر
انما یؤ من بایاتنا الذین ذکروا بها خروا سجدا و سبحوا بحمدربهم و هم لا یستکبرون
تنها کسانی به آیات ما ایمان می آورند که هروقت این آیات به آنها یادآوری شود به سجده می افتد و تسبیح و حمد پروردگارشان را به جای می آورند و تکبر نمی کنند . (سوره سجده ، آیه 15)
سجده و پرستش برای خدا
فاسجدوا لله و اعبدوا
برای خدا سجده کنید و او را پرستش نمایید . (سوره نجم ، آیه 62)
سجده فرشتگان
ولله یسجد ما فی السموات و ما فی الارض من دابة و الملائکة و هم لایستکبرون
(نه تنها سایه ها بلکه ) تمام آنچه در آسمانها و در زمین از جنبندگان وجود دارد و همچنین فرشتگان برای خدا سجده می کنند و هیچ گونه تکبری نمی ورزند . (سوره نحل ، آیه 49)
مساجد از آن خداست
ان السماجد لله فلا تدعوا مع الله احدا
و این که مساجد از آن خدا است ، در این مساجد احدی را با خدا نخوانید . (سوره جن ، آیه 18)
سجده همه خلایق
الم تر ان الله یسجد له من فی السموات و من فی الارض و الشمس و القمر و النجوم والجبال والشجر و الدواب و کثیر من الناس و کثیر حق علیه العذاب
آیا ندیدی که سجده می کنند برای خداوند تمام کسانی که در آسمانها و زمین هستند و همچنین خورشید و ماه و ستارگان وکوهها و درختان وجنبندگان ، وبسیاری از مردم امام بسیاری ابا دارند و فرمان عذاب درباره آنها حتمی است . (سوره حج ، آیه 19)
سجده برخاک
قل امنوا به او لاتؤ منوا ان الذین اوتوا العلم من قبله اذا یتلی علیهم یخرون للاذقان سجدا
بگو چه شما ایمان بیاورید و چه نیاورید ، آنها که پیش از این علم و دانش به آنان داده شده هنگامی که (این ایات ) بر آنها خوانده می شود به خاک می افتند و سجده می کنند . (سوره اسراء ، آیه 107)
سجده آسمان و زمین
ولله یسجده من فی السموات و الارض طوعا وکرها و ضلالهم بالغدو و الاصال
همه آنها که در آسمانه و زمین هستند از روی اطاعت یا اکراه و همچنین سایه های آنها هر صبح و عصر برای خدا سجده می کنند . (سوره رعد ، آیه 15) .
رکوع وسجده طولانی
قال الصادق - علیه السلام -
وعلیکم بطول الرکوع و السجود فان احدکم اذا طال الرکوع و السجود یهتف ابلیس من خلفه فقال یا ویلتاه ! اطاعوا و عصیت و سجدوا و ابیت
بر شما باد به طول رکوع و سجده ، که هرگاه یکی از شما رکوع و سجودش طول بکشد شیطان به دنبال او فریاد می زند وای بر من ! او اطاعت کرد و من معصیت کردم او سجده کرد و من سرباز زدم . (بحارالانوار ، ج 87 ، ص 199 ، مواعظ العددیه ، ص 242)
رکوع وسجود ناقص
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
ولاصلاة لمن لایتم رکوعها و سجودها
نمازگزاری که رکوع و سجودش را ناقص انجام دهد ، آن نمازش ، نماز نیست . (بحارالانوار ، ج 29 ، ص 198) .
رکوع و سجود ناقص
قال الباقر - علیه السلام -
بینا رسول الله -صلی الله علیه وآله - جالس فی المسجد اذ دخل رجل فقام یصلی فلم یتم رکوعه ولاسجوده ، فقال رسول الله -صلی الله علیه وآله - نقر کنقر الغراب ، لئن مات هذا و هکذا صلاته لیموتن علی غیر دینی
رسول خدا -صلی الله علیه وآله - در مسجد نشسته بود مردی وارد گردید و به نماز و رکوع و سجود را به طور کامل انجام نداد پیامبر فرمود رکوع و سجود او) به نوک زدن کلاغ شبیه است اگر این مرد بمیرد و نمازش بدین شکل باشد ، به چیزی غیر از دین من مرده است . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 101)
رکوع و سجود کامل
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
فاذا هو اتم رکوعها و سجودها و اتم سهامها صعدت الی السماء لها نور یتلاءلؤ و فتحت لها ابواب السماء و تقول حافظت علی حفظک الله و تقول الملائکة صلی الله علی صاحب هذه الصلوة و اذا لم یتم سهامها صعدت و لها ظلمة و غلق ابواب السماء دونها و تقول ضیعتنی ضیعک الله و ضرب بها وجهه .
زمانی که نمازگزار رکوع و سجود نمازش را کامل به جا می آورد و قسمتهای نماز را که کامل کرد (این نماز) به آسمان صعود می کند ، در حالی که نور از او تلاءلؤ میکند و ابواب آسمان برای او گشوده می شود و (خطاب به او) می گوید مرا محافظت کردی خدایت محافظت کند و ملائکه گویند درود بر صاحب این نماز و زمانی که قسمتهای نماز کامل گزارده نشود (به آسمان ) صعود می کند در حالی که تاریک و ظلمانی است وابواب آسمان به رویش بسته می شود (وخطاب به نمازگزار) می گوید ضایع کردی مرا ، خدا تو را ضایع کند در این حال نماز را به چهره این نمازگزار می زنند . (مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 173) .
دعا کردن در رکوع و سجود
عن سعید بن یسار قال
قلت لابی عبدالله - علیه السلام - ادعوا و انا راکع او ساجد ؟ قال - علیه السلام - نعم ادع و انت ساجد فان اقرب ما یکون العبد الی الله و هو ساجد ، ادع الله لدنیاک و اخرتک
سعید بن یسار گوید از امام صادق (ع ) پرسیدم در رکوع و سجده می توانم دعا کرده ، از خدا حاجت بخواهم ؟ حضرت فرمود آری ، به خصوص در حال سجده دعاکن ؛ زیرا سجده نزدیکترین حالت بنده به خداست و در سجده برای دنیا و آخرتت دعا کن . (میزان الحکمه ، ج 4 ، ص 381)
تقرب به وسیله رکوع و سجود
قال علی - علیه السلام -
تقرب الی الله سبحانه بالسجود و الرکوع و الخضوع لعظمته والخشوع
به وسیله سجده و رکوع و خضوع و خشوع در برابر عظمت خدا به او تقرب جوی . (غرر الحکم ، ص 356)
هنگام رکوع و سجود تکبیر بگو
قال ابوجعفر - علیه السلام -
اذا اردت ان ترکع و تسجد فارفع یدیک فکبر ثم ارکع واسجد
هرگاه خواستی به رکوع یا سجده بروی ، دو دستت را بلند کن ، و تکبیر بگو آنگاه به رکوع یا سجده برو . (اصول وافی ، ج 8 ، ص 702) .
ذکر طولانی در رکوع و سجود
قال الصادق - علیه السلام -
و من کان یقوی علی ان یطول الرکوع و السجود فلیطول ما استطاع یکون ذلک فی تسبیح الله و تحمیده و تمجیده و الدعاء و التضرع فان اقرب ما یکون العبد الی ربه هو مساجد
کسی که توانایی آن را دارد که رکوع و سجودش را در نماز طولانی کند ، باید به مقدار توانایی اش طول دهد و باید در رکوع و سجود به تسبیح و حمد و ستایس و دعا و تضرع به درگاه خداوند اشتغال داشته باشد ، زیرا نزدیک ترین حالت بنده به خدا همان لحظاتی است که در سجده با خدا خلوت می کند . (اصول وافی ، ج 8 ، ص 707)
ذکر رکوع و سجود
عن عقبة قال
لما نزلت (فسبح باسم ربک العظیم ) قال لنا رسول الله -صلی الله علیه وآله - اجعلوها فی رکوعکم و لما نزلت (سبح اسم ربک الاعلی ) قال لنا رسول الله اجعلوها فی سجودکم
چون آیه (فسبح باسم ربک العظیم ) نازل گردید ، رسول خدا (ص ) فرمود آن را در رکوع بگویید ، و چون آیه (سبح اسم ربک الاعلی ) نازل گردید ، فرمود این را در سجده بگویید . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 105)
رکوع ناقص
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
من لم یتم وضوئه و رکوعه و خشوعه فصلاته خداج یعنی ناقصة غیر تامة
کسی که وضو و رکوع و خشوعش در نماز کامل نیست ، نمازش (خداج ) است ، یعنی ناقص است و تمام نیست . (جامع الحدیث الشیعه ، ج 4 ، ص 44)
تاءثیر رکوع حقیقی
قال الصادق - علیه السلام -
لایرکع عبدالله رکوعا علی الحقیقة ، الازنیة الله تعالی بنور بهائه و اظله فی ضلال کبریائه و کساه کسوة اصفیائه
هیچ بنده ای برای خدا به حقیقت رکوع نکند مگر آن خداوند تعالی او را به نورجمال خود بیاراید و در سایه کبریایی اش جای دهد و جامه برگزیدگانش بپوشاند . (مصباح الشریعه ، ص 14) .
لجاجت کافران در رکوع
واذا قیل لهم ارکعوا لایرکعون
و هنگامی که به آنها (کافران ) گفته شود رکوع کنید ! رکوع نمی کنند . (سوره مرسلات آیه 48)
رکوع با رکوع کنندگان
واقیمواالصلوة و اتواالزکوة و ارکعوا مع الراکعین
نماز را برپای دارید و زکات بدهید و رکوع کنید با رکوع کنندگان . (سوره بقره آیه 43)
خواندن سوره توحید در همه حال
عن السکونی عن جعفر بن محمد عن ابیه - علیهماالسلام - قال
ان النبی -صلی الله علیه وآله - صلی علی سعدبن معاذ فقال لقد وافا من الملائکة تسعون الف ملک و فیهم جبرئیل - علیه السلام - یصلون علیه ، فقلت له یاجبرئیل استحق صلاتکم علیه ؟ فقال بقراءة (قل هوالله احد) قائما وقاعدا و راکبا و ماشیا و ذاهبا و جائبا
از سکونی از حضرت صادق از پدرش (ع ) روایت شده است که رسول خدا (ص ) برجنازه سعدبن معاذ نماز گزارد و فرمود نود هزار ملک بر او نماز خواندند ، که جبرئیل در میان ایشان بود رسول خدا گوید (پرسیدم از جبرئیل که به چه عمل وی مستحق این شده که شما بر او نماز گزاردید ؟ ) گفت (به سبب اینکه (قل هو الله احد) را ایستاده و نشسته و سواره و پیاده و در حال رفتن و در حال بازگشتن و در همه حال می خواند . (ثواب الاعمال ، ص 289) .
سوره قدر و استجابت دعا
عن ابی جعفر الجواد - علیه السلام - قال
من قراء سورة القدر فی صلاة رفعت فی علیین مقبولة مضاعفة و من قراءها ثم دعا رفع دعاؤ ه الی اللوح ، المحفوظ مستجابا
کسی که سوره (قدر) را در نمازی بخواند ، آن نماز ، مقبول و با پاداشی چند برابر به بالا برده می شود و کسی که آن را بخواند و سپس دعا کند ، دعایش در حالی که مستجاب است به لوح محفوظ برده می شود . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 66)
سوره الرحمن
عن ابی بصیر عن ابی عبدالله - علیه السلام - قال
لاتدعوا قراءة سورة الرحمن و القیام بها فانها لاتقر فی قلوب المنافقین و یاءتی بها ربی یوم القیامة فی صورة ادمی فی احسن صورة و اطیب ریح حتی یقف من الله موقفا لایکون احد اقرب الی الله منها فیقول لها (من الذی کان بک فی الحیاة الدنیا و یدمن قراءتک ؟ ) فتقول (یا رب فلان و فلان ) فتبیض وجوههم فیقول لهم (شفعوا فیمن احببتم فیشفعون حتی لا یبقی لهم غایة ولا احد یشفعون له ) فیقول لهم (ادخلوا الجنة و اسکنوا فیها حیث شئتم
از ابی بصیر روایت شده است که امام صادق (ع ) فرمود قرائت سوره (الرحمن ) را در نماز ترک مکنید ؛ چون این سوره در دل منافقان قرار نگیرد و روز قیامت خداوند آن را با صورتی چون صورت آدمی به بهترین شکل و خوشبوترین رایحه بیاورد تا در نزدیکترین پایگاه - که هیچ کس را آن قرب و نزدیکی نسبت به خداوند نباشد - بایستد ، آنگاه بدو خطاب کند (کیانند آنان که تو راقرائت کردند در نماز ومداومت به تلاوت تو داشتند ؟ ) پس می گوید (فلان ، فلان ) (و نام آنها را می برد) سپس چهره آنان سفید و روشن گردد و به ایشان گوید (هر که را خواهید شفاعت کنید) و آنان تا آنجا که بتوانند شفاعت کنند و کسی باقی نماند . پس از آن خداوند می فرماید (داخل بهشت شوید و هر کجای آن که خواهید منزل گزینید) (ثواب الاعمال ، ص 262)
شروع قرائت با تعویذ و بسم الله
عن حنان بن سدیر قال
صلیت خلف ابی عبدالله - علیه السلام - فتعوذ باجهار ثم جهر ببسم الله الرحمن الرحیم
حنان بن سدیر گوید به امامت صادق (ع ) نماز می خواندم که آن حضرت (اعوذبالله من الشیطان الرجیم ) را و سپس (بسم الله الرحمن الرحیم ) را بلند می خواند . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 79)
آداب قرائت در نمازها
عن رجاء بن ابی الضحاک ان الرضا - علیه السلام -
فی طریق خراسان کان یجهر بالقراءة فی المغرب و العشاء الاخرة و صلاة اللیل و الشفع و الوتر ، و یخفی القراءة فی الظهر و العصر ، و کان یجهر ببسم الله الرحمن الرحیم فی جمیع صلواته باللیل و النهار
رجاء بن ابی ضحاک گوید امام رضا (ع ) در راه خراسان ، نماز مغرب ، و عشا و نماز شب و شفع و وتر را بلند می خواند و نماز ظهر و عصر را آهسته ، امام بسم الله الرحمن الرحیم را در همه نمازهای روز وشب ، بلند می خواند . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 79)
نحوه قرائت نماز ظهر و عصر
قال الرضا - علیه السلام -
اسمع القراءة و التسبیح اذنیک فیما لا تجهر فیه من الصلوات بالقراءة و هی الظهر و العصر ، و ارفع فوق ذلک فیما تجهر فیه بالقراءة
در نمازهایی که با صدای آهسته خوانده می شود ، مثل ظهر و عصر ، صدای خواندن ، حمد و تسبیح را به گوش خود برسان و در نمازهایی که با صدای بلند خوانده می وشد ، بلندتر از آن بخوان . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 76)
تفسیر آیه (لاتجهر بصلاتک )
عن سلیمان ، عن ابی عبدالله - علیه السلام - فی قول الله
ولا تجهر بصلاتک الایة قال الجهر بها رفع الصوت ، و المخافتة ما لم تسمع اذناک و بین ذلک قدر ما تسمع اذنیک
امام صادق (ع ) درباره قول خداوند (ولاتجهر بصلاتک ) فرمود (جهر) یعنی بلند کردن صدا ، و (مخافتة ) یعنی گوش تو صدا را نشنود ، و میان این دو ، چیزی است که گوش هایت آن را می شنود . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 73) .