نشانه قبولی نماز
قال الصادق - علیه السلام - :
من احب ان یعلم اقبلت صلاته ام لم تقبل فلینظر هل منعته صلاته من الفحشاء و المنکر فبقدر ما منعته قبلت منه ؛
هرکس دوست دارد بداند نمازش قبول شد یا نه ، ببیند که آیا نمازش او را از گناه و زشتی باز داشته یا نه ؟ پس به هر قدر که نمازش او را از گناه بازداشته ، به همان اندازه نمازش قبول شده است .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 198)
حضور قلب کامل امام سجاد (ع ) در نماز
عن ابی عبدالله - علیه السلام - قال :
کان ابی یقول کان علی بن الحسین - علیه السلام - اذا قام الی الصلوة ، کانه ساق شجر لایتحرک منه شی ء الا ما حرکت الریح منه ؛
امام سجاد (ع ) وقتی به نماز می ایستاد ، گویی شاخه درخت بود که جز آن چه باد از او به حرکت درآورد چیزی از او تکان نخورد .
(فروع کافی ، ج 3 ، ص 300 ، حدیث 4)
خشوع امام سجاد (ع ) در نماز
عن ابی عبدالله - علیه السلام - قال :
کان علی بن الحسین - علیهماالسلام - اذا قام الی الصلاة ، تغیر لونه . فاذا سجد لم یرفع راءسه حتی یرفض عرقا ؛
امام سجاد (ع ) وقتی به نماز می ایستاد رنگش دگرگون می شد و چون به سجده می رفت سربر نمی داشت تا آن که عرق از وی می ریخت .
(فروع کافی ، ج 3 ، ص 300)
خشوع امام حسن (ع ) در نماز
قال الصادق - علیه السلام - :
ان الحسن بن علی - علیه السلام - کان اذا قام فی صلاته ترتعد فرائضه بین یدی ربه - عز و جل - و کان اذا ذکر الجنة و النار اضطرب اضطراب السلیم ؛
وقتی امام حسن مجتبی (ع ) به نماز می ایستاد ، تن مبارک حضرتش در مقابل پروردگار می لرزید و هرگاه یاد بهشت و جهنم می نمود ، چون مار گزیده مضطرب و پریشان می شد و به خود می پیچید .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 258 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 382)
خوف حضرت فاطمه (س ) در نماز
کانت فاطمه - علیهاالسلام - تنهج فی الصلاة فی خیفة الله تعالی ؛
فاطمه زهرا (س ) در حال نماز از شدت ترس نفسش به شماره می افتاد .
(بحارالانوار ، ج 85 ، ص 258 . میزان الحکمة ، ج 5 ، ص 382)
خشوع امیرالمؤ منین (ع ) در نماز
قال الصادق - علیه السلام - :
و کان علی - علیه السلام - اذا قام الی الصلوة فقال : (وجهت وجهی للذی فطر السموات و الارض ) تغیر لونه حتی یعرف ذلک فی وجهه ؛
هنگامی که علی (ع ) به نماز می ایستاد ، این آیه شریفه را می خواند : (رو می آورم با تمام وجودم به کسی که آسمانها و زمین را آفرید) و رنگ مبارک حضرتش تغییر می کرد ، به طوری که تغییر حالت و دگرگونی از صورت مبارکش به خوبی مشاهده می گشت .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 381)
خضوع رسول خدا (ص ) در نماز
روی ان النبی - صلی الله علیه وآله - کان اذا قام الی الصلوة کانه ثوب ملقی ؛
پیامبر اسلام (ص ) هر وقت به نماز می ایستاد ، گویا جامه ای پهن شده بر روی زمین بود .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 381 . بحار ، ج 84 ، ص 248)
حضور قلب ، شرط قبولی نماز
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لایقبل الله صلاة امری ء لایحضر فیها قلبه ؛
خداوند نمازی را که در آن حضور قلب نباشد نمی پذیرد .
(مستدرک الوسائل ، ج 3 ، ص 59)
قبولی نماز با حضور قلب
قال زین العابدین - علیه السلام - :
ان العبد لایقبل من صلاته الا ما اقبل علیه منها بقلبه ؛
به درستی که نماز انسان قبول نمی شود ، مگر دلش در حال نماز پیش خداوند باشد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 237)
نماز با وداع
قال الصادق - علیه السلام - :
اذا صلیت ، صلاة مودع یخاف ان لایعود الیها ابدا
وقتی که مشغول نماز می شوی ، مثل کسی که وداع کند با نماز وترس آن دارد که دیگر به آن نرسد
(وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 685)
آداب حضور قلب
و عن فقه الرضا - علیه السلام - :
فاذا اردت ان تقوم الی الصلوة ، فلا تقم الیها متکاسلا و لامتناعسا و لا مستعجلا و لامتلاهیا ؛ ولکن تاتیها علی السکون و الوقار و التودة و علیک بالخشوع و الخضوع متواضعا لله - عز و جل - متخاشعا ؛ علیک الخشیة و سیماء الخوف راجیا خائفا بالطمانینة علی الوجل و الحذر ؛ فقف بین یدیه کالعبد الابق المذنب بین یدی مولاه . فصف قدمیک ، و انصب نفسک ؛ و لاتلتفت یمینا و شمالا ؛ و تحسب کانک تراه ؛ فان لم تکن تراه ، فانه یراک . . . ؛
چون خواستی به نماز بایستی با حال کسالت ، خواب آلودگی ، شتاب و لهو و بازی مایست ؛ بلکه با آرامش و وقار نماز را به جای آور . و بر تو باد که (در نماز) خاشع و خاضع باشی و برای خدا تواضع کنی و خشوع و خوف را بر خود هموار سازی در آن حال که بین بیم و امید ایستاده باشی و پیوسته نگران و محترز باشی . پس ، بسان بنده ای گریخته و گنهکار که (بازگشته ) در محضر مولایش ایستاده ، در پیشگاه خدا بایست ؛ پاهای خود را کنار هم نه و قامتت را راست نگهدار و به راست و چپ روی مگردان ؛ و چنین بدان که گویی خدا را می بینی ؛ که اگر تو او را نمی بینی او تو را می بیند . . . .
(مستدرک الوسائل ، کتاب الصلوة ، باب 1 ، حدیث 7)
نماز بدون حضور قلب
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لاینظر الله الی الصلوة لایحضر الرجل فیها قلبه مع بدنه ؛
خداوند نمازی را که در آن حضور قلب نباشد ، نظر نخواهد کرد .
(اسرارالصلوة ، ص 118)
آگاهی از نماز
قال الصادق - علیه السلام - :
لو یعلم هذا المصلی ما فی الصلاة ما انفتل ؛
اگر نمازگزار بداند در نماز چه چیزی است ، هیچگاه التفاتی و توجهی به چیزی نخواهد داشت .
(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 21)
تعقل در نماز
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
انما یکتب للعبد من صلاته ما عقل منها ؛
از نماز بنده آن مقداری را که تعقل کرده ، برایش نوشته می شود .
(محجة البیضاء ، ج 1 ، ص 398)
نماز با تفکر
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
رکعتان خفیفتان فی تفکر خیر من قیام لیلة ؛
دو رکعت نماز سبک ، در صورتی که همراه با تفکر و اندیشه باشد ، بهتر ازعبادت سراسر یک شب است .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 240 . میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 391)
موانع حضور قلب
قال علی - علیه السلام - :
لا یقومن احدکم فی الصلاة متکاسلا و لا ناعسا و لا یفکرن فی نفسه فانه بین یدی ربه و انما للعبد من صلاته ما اقبل علیه منها بقلبه ؛
در حال کسالت و چرت زدن نماز نخوانید و در حال نماز به فکر خودتان نباشید ، زیرادر محضر خدا ایستاده اید ، به درستی که آن مقدار از نماز بنده قبول می شود که قلبا به خدا توجه داشته باشد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 239 . وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 687)
فقط یاد خدا در حال نماز
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من صلی صلوة لایذکر فیها شیئا من امر الدنیا ، لا یسئل الله شیئا ، الا اعطاه ؛
کسی که نماز می خواند ، در حال نماز هیچ چیز از امور دنیایی به یادش نیاید (فقط خداوند در نظرش باشد) ، در این صورت هر چیزی از خداوند بخواهد ، به او عطا می کند .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 265)
بازی در حال نماز
فی حدیث وصیة النبی - صلی الله علیه وآله - لعلی - علیه السلام - :
یا علی !کره الله - عزوجل - لامتی العبث فی الصلوة ؛
رسول خدا (ص ) در وصیتی به علی (ع ) فرمود : یا علی !خداوند از امت من که در حال نماز بازی می کنند ، کراهت دارد .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 5 ، ص 47)
نماز ناقص
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من لم یتم وضوئه و رکوعه و خشوعه ، فصلوته خداج یعنی ناقصة غیر تامة ؛
کسی که وضو و رکوع و خشوعش در نماز کامل نیست ، نمازش (خداج ) است ، یعنی ناقص است و تمام نیست .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 4 ، ص 44)
خاشع بودن قلب و جوارح
قال علی - علیه السلام - :
لیخشع الرجل فی صلوته فانه من خشع قلبه الله - عز و جل - خشعت جوارحه فلا یعبث بشی ء فی الصلوة ؛
مرد باید در نماز خود خاشع باشد ، پس وقتی قلبش برای خدا خاشع شد ، اعضاء و جوارحش نیز خاشع است ، با چیزی (در حال نماز) بازی نمی کند .
(جامع احادیث الشیعه ، ج 5 ، ص 37)
آداب حضور قلب
قال الباقر - علیه السلام - :
علیک بالاقبال علی صلاتک فانما یحسب لک منها ما اقبلت علیه منها بقلبک و لا تعبث فیها بیدیک و لا براسک و لا بلحیتک و لا تحدث نفسک و لا تتثاءب و لا تتمطا و لا تکفر . . . ؛
بر تو باد توجه کامل به نمازت ، پس همانا ، آن مقدار که در نماز حضور قلب داشته باشی ، حساب می شود ، در نماز با دست و سر و ریش خویش بازی مکن ، و در نماز با خودت صحبت نکن و خمیازه نکش . . .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 201)
قلب ، فقط متوجه خدا
قال الصادق - علیه السلام - :
و انی لاحب للرجل منکم المومن اذا قام فی صلاة فریضة ان یقبل بقلبه الی الله و لایشغل قلبه بامر الدنیا ، فلیس من مومن یقبل بقلبه فی صلاته الی الله اقبل الله الیه بوجهه و اقبل بقلوب المؤ منین الیه بالمحبة له بعد حب الله - عز و جل - ایاه ؛
به درستی من مؤ منی از شما را دوست دارم که وقتی به نماز واجب می ایستد با قلبش به سوی خدا متوجه گردد و قلب خود را در حال نماز به دنیا مشغول نسازد ، پس هیچ مؤ منی نیست که با قلب خود در نمازش به سوی الله برود ، مگر این که خداوند با همه الطافش به او رو می آورد و بعد از آن قلوب همه مومنین هم از راه راءفت و مهربانی به سوی او رو می آورند .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 240 . وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 686 . ثواب الاعمال ، ص 163)
آفات توجه قلب به غیر خدا
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
لاتلتفتوا فی صلاتکم فانه لاصلاة لملتفت و قال - صلی الله علیه وآله - : اما یخاف الذی یحوله وجهه فی الصلاة ان یحول الله وجهه وجه حمار ؛
در حال نماز به کسی یا چیزی توجه نداشته باشید ، پس به درستی که نماز این طور کامل نیست ، و همچنین فرمود : آیا نمی ترسد آن کس که صورتش را در نماز به طرف چیزی بر می گرداند خداوند صورتش را همچون حمار قرار دهد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 211)
نگاه به اطراف در حال نماز
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من عرف من علی یمینه و شماله متعمدا فی الصلوة فلا صلوة له ؛
هرکس در نماز ، عمدا آن چه را که در جانب راست و چپ است بشناسد نماز او نماز نیست ، (یعنی نماز او کامل نخواهد بود) .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 320)
نماز با توجه
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
رکعة من عالم بالله خیر من الف رکعة من متجاهل ؛
یک رکعت نماز کسی که متوجه خدا باشد ، بهتر از هزار رکعت کسی است که از خدا غافل باشد .
(نهج الفصاحه ، ص 350)
ثمره توجه به جایگاه نماز
قال الامام - علیه السلام - :
اذا توجه المؤ من الی مصلاه لیصلی قال الله - عزو جل - لملائکته یا ملائکتی الا ترون الی عبدی ؟ هذا قد انقطع عن جمیع الخلائق الی ، و امل رحمتی و جودی و رافتی ؛ اشهدکم انی اخصه برحمتی و کراماتی ؛
وقتی مومن به خاطر نماز متوجه مصلای خود می شود ، خدای عز و جل به ملائکه خود می گوید : ای ملائکه من آیا به سوی بنده من نگاه نمی کنید ؟ که از جمیع خلایق بریده و به سوی من توجه نموده و آرزوی رحمت وجود و راءفت مرا دارد ، شما (ملائکه ) را شاهد می گیرم که رحمت و کرامتم را مخصوص او قرار دادم .
(بحارالانوار ، ج 82 ، ص 221)
نماز وداع
قال علی - علیه السلام - :
اذا قام احدکم الی الصلوة فلیصل صلوة مودع ؛
هرگاه یکی از شما به نماز ایستد ، باید مانند کسی که با نماز وداع می کند ، نماز بخواند
(غررالحکم ، ص 129)
دو رکعت با حضور قلب
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
من صلی رکعتین و لم یحدث فیهما نفسه بشی ء من امور الدنیا غفر الله له ذنوبه ؛
کسی که دو رکعت نماز بخواند و در آن دو رکعت ، قلب خود را به چیزی از امور دنیا مشغول نکند ، خداوند گناهانش را می آمرزد .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 249)
مانع خشوع
رای النبی - صلی الله علیه وآله - رجلا یعبث بلحیته فی صلاته فقال : (اما انه لو خشع قلبه لخشعت جوارجه ) ؛
پیامبر اکرم (ص ) دیدند مردی در حال نماز با ریش خود بازی می کند ، فرمودند : (اگر قلب او خشوع می داشت قطعا همه اعضایش نیز خاشع می بود . )
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 386 . بحارالانوار ، ج 84 ، ص 228)
دو رکعت نماز آگاهانه
قال الصادق - علیه السلام - :
من صلی رکعتین یعلم ما یقول فیهما انصرف و لیس بینه و بین الله ذنب ؛
کسی که آگاهانه و با توجه به مفاهیم ، دو رکعت نماز بخواند ، در حالی نمازش را به پایان می برد که میان او و خدایش هیچ گناهی نمانده است .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 391 . وسائل الشیعه ، ج 4 ، ص 687)
نماز و تفکر و حضور قلب
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
رکعتان مقتصدتان فی تفکر خیر من قیام لیلة و القلب لاه ؛
دو رکعت نماز همراه با تفکر و حضور قلب ارزشمندتر از یک شب زنده داری با دل سرگردان و بدون توجه است .
(میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 390 . بحارالانوار ، ج 74 ، ص 82 . مکارم الاخلاق ، ص 465)
چطور نماز بخوانیم؟
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
صل صلوة مودع تری انک لاتصلی بعد ما صلوة ابدا ؛
آن چنان نماز بگزار که گویی آخرین نماز توست و دیگر هرگز نمازی نخواهی خواند .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 264)
حواس پرتی در نماز توسط شیطان
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
ان العبد اذا اشتغل بالصلاة و جاءه الشیطان و قال له : اذکر کذا اذکر کذا حتی یضل الرجل ان یدری کم صلی ؛
نمازگزار وقتی مشغول نماز است ، شیطان به سراغش می آید و به او می گوید : این را به یاد بیاور ، آن را یاد بیاور تا این که انسان را گمراه کند و فراموش کند که چند رکعت نماز خوانده است .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 259)
محبت خداوند و محبت مؤ منین در دل
قال الصادق - علیه السلام - :
لیس من مومن یقبل بقلبه فی صلوته الی الله الا اقبل الله الیه بوجهه و اقبل بقلوب المومنین الیه بالمحبة له بعد حب الله - عز و جل - ایاه ؛
مؤ منی نیست که در نمازش با حضور قلب به خداوند توجه کند ، مگر این که خداوند به او رو می کند ، و بعد از محبت خداوند عز و جل در دل ، قلوب مؤ منین را به سوی او متوجه می کند .
(مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 265)
حضور قلب
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اذا قام العبد الی الصلوة فکان هواه و قلبه الی الله تعالی انصرف کیوم ولدته امه ؛
هنگامی که انسان برای نماز می ایستد ، اگر همه توجه اش و قلبش به سوی خدا باشد ، در حالی نمازش تمام می شود ، که مثل روزی است که پاک به دنیا آمده .
(محجة البیضاء ، ج 1 ، ص 382)
حضور در عبادت
قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - :
اعبد الله کانک تراه فان کنت لاتراه فانه یراک ؛
عبادت کن خداوند تعالی را ، چنانچه گویا او را می بینی ، و اگر تو او را نمی بینی او تو را می بیند .
(نهج الفصاحه ، ص 65 . سرالصلوة ، ص 26 . مکارم الاخلاق ، ص 459)
خشوع در نماز چیست ؟
سئل النبی - صلی الله علیه وآله - :
ما الخشوع ؟ قال : التواضع فی الصلاة و ان یقبل العبد بقلبه کله علی ربه . . . . ؛
از پیامبر اکرم (ص ) سؤ ال شد : خشوع چیست ؟ فرمود : فروتنی و خاکساری در نماز و اینکه بنده با تمام قلبش به سوی خدا برود . . . .
(بحارالانوار ، ج 84 ، ص 264)
نماز و رستگاری
قد افلح المؤ منون ، الذینهم فی صلاتهم خاشعون ؛
مؤ منان رستگار شدند ، آنها که درنمازشان خاشع هستند .
(سوره مؤ منون ، آیات 1 و 2)
اثرات سجده حقیقی
عن مصباح الشریعة ، قال الصادق - علیه السلام - :
ما خسر و الله من اتی بحقیقة السجود و لو کان فی العمر مرة واحدة . و ما افلح من خلا بربه فی مثل ذلک الحال تشبیها بمخادع نفسه غافلا لاهیا عما اعده الله للساجدین من انس العاجل و راحة الاجل . و لا بعد عن الله ابدا من احسن تقربه فی السجود . و لا قرب الیه ابدا من اساء ادبه و ضیع حرمته بتعلق قلبه بسواه فی حال سجوده . فاسجد سجود متواضع لله تعالی ذلیل ، علم انه خلق من تراب یطاه الخلق . و انه اتخذک من نطفة یستقذرها کل احد ؛ و کون و لم یکن . و قد جعل الله معنی السجود سبب التقرب الیه بالقلب و السر و الروح فمن قرب منه بعد من غیره ؛ الاتری فی الظاهر انه لا یستوی حال السجود الا بالتواری عن جمیع الاشیاء و الاحتجاب عن کل ما تراه العیون ؟ کذلک امر الباطن . فمن کان قلبه متعلقا فی صلوته بشی ء دون الله تعالی ، فهو قریب من ذلک الشی ء بعید عن حقیقة ما اراد الله منه فی صلوته . قال الله - عز و جل - : (ما جعل الله لرجل من قلبین فی جوفه ) . و قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - قال الله تعالی : لا اطلع علی قلب عبد فاعلم فیه حب الاخلاص لطاعتی لوجهی و ابتغاء مرضاتی ، الا لولیت تقویمه و سیاسته . و من اشتغل بغیری فهو من المستهزئین بنفسه ؛ و مکتوب اسمه فی دیوان الخاسرین ؛
به خدا سوگند!آن کس که هر چند یک بار در تمام عمر ، حقیقت سجده را به جای آورد ، زیان نبرد ؛ و آن کس که همانند کسی که خود را می فریبد ، با حالت غفلت و بازیچه گرفتن آن چه خدا برای سجده کنندگان فراهم نموده است ، یعنی انس (با او) در حال (دنیا) ، و راحت و آسایش در آینده (آخرت ) ، با پروردگار خود خلوت کند ، رستگار نشد . و کسی که در سجده به خدا نیکو تقرب جست ، از خدا دور نشد . و کسی که به خدا سوء ادب کرد و با دلبستگی به غیر او در سجده ، حرمت او را از بین برد ، به مقام قرب او نرسد ؛ پس سجده کن (همانند) سجده کسی که در برابر خداوند تعالی متواضع و خوار است و می داند که از خاکی آفریده شده که خلق بر آن پا می نهند و خدا او را از نطفه ای که همه آن را کثیف و نجس می دانند آفریده ؛ و می داند که نبود ، و (به دست آفریدگار) به وجود آمد . و همانا خداوند معنای (حقیقت ) سجده را سبب نزدیکی جستن به او با قلب و باطن و جان قرار داد ؛ پس کسی که به او نزدیک شود ، از غیر او دور گردد . آیا نمی بینی که در ظاهر سجده شکل نمی گیرد مگر با آن که همه چیز از نظرت پنهان گردد و هر چه دیدگان می بینند از تو محجوب شود ؟ همچنین است امر باطن ؛ پس هر کس در نماز ؛ دلبستگی به چیزی جز خدا داشته باشد ، به همان چیز نزدیک ، و از حقیقت آن چه خداوند در نماز او از او خواسته ، دور است . خداوند عز و جل فرموده است : (خداوند برای احدی دو قلب در باطنش قرار نداده است ) . و رسول الله (ص ) فرمود : (خداوند تعالی فرموده است : بر قلب بنده ای واقف نشوم که در آن حب طاعت مخلصانه برای من و جهت کسب رضای من بدانم (بیابم ) ، مگر آن که (خود) تنظیم و تدبیر امور او را متصدی شوم . و هر کس به غیر من دل مشغول دارد از آنهاست که خویشتن را به مسخره گرفته اند ، و نامش در دفتر زیانکاران نوشته و ثبت است .
(مصباح الشریعه ، باب 16 . بحارالانوار ، ج 82 ، ص 136)
فلسفه رکوع
عن مصباح الشریعة ، قال الصادق - علیه السلام - :
لایرکع عبدالله رکوعا علی الحقیقة ، الا زینة الله تعالی بنور بهائه و اظله فی ظلال کبریائه و کساه کسوة اصفیائه . و الرکوع اول و السجودثان ، فمن اتی بمعنی الاول صلح للثانی . و فی الرکوع ادب و فی السجود قرب ، و من لایحسن الادب لایصلح للقرب . فارکع رکوع خاضع لله بقلبه متذلل وجل تحت سلطانه ؛ خافض له بجوارحه خفض خائف حزن علی ما یفوته من فائدة الراکعین . و حکی ان الربیع ابن خثیم کان یسهر باللیل الی الفجر فی رکعة واحدة ؛ فاذا هو اصبح رفع (خ ل : تزفر) و قال : اه !سبق المخلصون و قطع بنا . و استوف رکوعک باستواء ظهرک ، و انحط عن همتک فی القیام بخدمته الا بعونه ، و فر بالقلب من وساوس الشیطان و خدائعه و مکائدة ؛ فان الله تعالی یرفع عباده بقدر تواضعهم له و یهدیهم الی اصول التواضع و الخضوع بقدر اطلاع عظمته علی سرائرهم ؛
از کتاب مصباح الشریعه نقل است که امام صادق (ع ) فرمود : هیچ بنده ای برای خدا به حقیقت رکوع نکند مگر آن که خداوند تعالی او را به نور جمال خویش بیاراید و در سایه کبریایش درآورد و جامه برگزیدگانش بپوشاند . رکوع (مرحله ) اول است و سجود (مرحله ) دوم ؛ هرکس معنی و حقیقت اولی را به جای آورد ، شایستگی دومی را یافته است . در ادب (عبودیت ) است و در سجود قرب (به معبود) است ؛ و کسی که به نیکی ، ادب نگزارد ، قربت را نشاید . پس رکوع کن همانند رکوع کسی که قلبا خاضع برای خداست و تحت سلطه او ذلیل و بیمناک می باشد ؛ و چون راکعی از بیم و اندوه از دست دادن بهره راکعان (حقیقی ) تن فرود آورد ، اعضای خود را فرود بیاور . و از ربیع بن خثیم حکایت شده است که با یک رکوع شب را به صبح می رساند و چون به صبح میرسید (صبح می کرد) قامت راست می کرد (نسخه : ناله می کرد) و می گفت : (آه !مخلصان پیشی گرفتند و ما از راه ماندیم ) . و رکوع خود را کامل انجام ده به اینکه پشت خود را هموار کنی ؛ و از این (پندار) که به (قدرت و) همت خود به خدمت او قیام کنی فرود آی (که این امکان ندارد) جز به یاری او . و قلب را از وسوسه های شیطان و فریبها و نیرنگهایش فراری ده که خداوند تعالی بندگان خود را به میزانی که در برابر او کرنش کنند بلند می کند ؛ و آنان را به هر اندازه که عظمتش بر باطنهایشان پرتو افکنده ، به حقیقت فروتنی و کرنش (در برابرخود) هدایت می فرماید .
(مصباح الشریعه ، باب 15 . بحارالانوار ، ج 82 ، ص 108)
