ملاک شناخت نمازگزار
قال الصادق - علیه السلام -
یعرف من یصف الحق بثلاث خصال ینظر الی اصحابه من هم ، و الی صلوته کیف هی و فی انی وقت یصلیها فان کان ذامال نظر این یصنع ماله
کسی که متصف و متصل به حق است ، به سه خصلت شناخته می شود
1 - به دوستانش نگاه کنید(چگونه دوستی دارد) .
2 - و نمازش را ببینید چگونه است و در چه وقتی نماز می خواند .
3 - و اگر مالی به دستش آمد چگونه از آن مال استفاده می کند . (مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 184)
نماز وسیله پاکسازی از کبر
قالت فاطمة الزهراء - علیها السلام -
جعل الله الصلاة تنزیها لکم عن الکبر
خداوند نماز را مایه دوری شما از کبر و خودپسندی قرار داد . (اعیان الشیعه ، ج 1 ، ص 316)
بی بهره از نماز
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
و من لم تنهه صلاته عن الفحشاء و المنکر ، لم تزده من الله الا بعدا
هرکس که نمازش او را از فحشا و منکر باز ندارد ، هیچ بهره ای جز دوری از خدا نبرده است . (بحارالانوار ، ج 82 ، ص 198 ، شهاب الاخبار ، ص 215)
فلسفه نماز از دیدگاه نهج البلاغه
قال علی - علیه السلام -
وعن ذلک ما حرس الله عبادة المؤ منین بالصلوات و الزکوات ، و مجاهدة الصیام فی الایام المفروضات ، تسکینا لاطرافهم و تخشیعا لابصارهم و تذلیلا لنفوسهم ، وتخفیضا لقوبهم و اذهابا للخیلاء عنهم و لما فی ذلک من تعفیر عتاق الوجوه بالتراب تواضعا و التصاق کرائم الجوارح بالارض تصاغرا
خداوند برای حفظ بندگانش از این امور (یعنی ظلم و ستم و شیطان ) با نماز ، زکات و مجاهده درگرفتن روزه واجب ، آنان راحراست فرموده است تا اعضا و جوارح آنان آرام و چشم هایشان خاشع و غرایز و تمایلات سرکششان خوار و ذلیل و قلب های آنان خاضع شود و تکبر از آنها رخت بربندد ساییدن پیشانی که بهترین جاهای صورت است برخاک ، موجب تواضع و گذاردن گرامی ترین اعضای بدن بر زمین ، موجب کوچکی (به درگاه خداوند) است . (نهج البلاغه ، خطبه 192)
فلسفه سجده بر خاک
قال علی - علیه السلام -
و لما فی ذلک من تعفیر عتاق الوجوه بالتراب تواضعا و التصاق کرائم الجوارح بالارض تضاغرا
ساییدن گونه به خاک نشانه تواضع و گذاردن اعضای شریف بر زمین دلیل کوچکی و حقارت (در برابر خدا) است . (نهج البلاغه ، خطبه 192) .
محبوبترین بندگان
قال الصادق - علیه السلام -
احب العباد الی الله - عزوجل - رجل صدوق فی حدیثه ، محافظ علی صلواته و ماافترض الله علیه مع ادائه الامانة
محبوب ترین بندگان نزد خدا ، مردی است که در سخنش راستگو باشد ، از نماز و هرآنچه که خداوند بر او واجب کرده است ، محافظت کند و ادای امانت نماید . (بحارالانوار ، ج 82 ، ص 11) .
برپا داشتن نماز ، یکی از اوصاف نیکوکاران
الذین یقیمون الصلوة و یؤ تون الزکوة و هم بالاخرة هم یوقنون
(محسنین را با سه وصف ، توصیف کرده می گوید ) آنها کسانی هستند که نماز را برپا می دارند و زکات را ادا می کنند و به آخرت یقین دارند . (سوره لقمان ، آیه 4)
نماز ، نشانه ایمان
قل لعبادی الذین امنوا یقیموا الصلوة و ینفقوا مما رزقناهم سرا و علانیة
به بندگان من که ایمان آورده اند بگو نماز را برپا دارند و از آنچه به آنان روزی داده ایم در پنهان و آشکار انفاق کنند . (سوره ابراهیم ، آیه 31)
منافق و اندکی یاد خدا بودن
ان المنافقون یخادعون الله و هو خادعهم و اذا قاموا الی الصلوة قاموا کسالی یراؤ ون الناس و لایذکرون الله الا قلیلا
منافقان می خواهند خدا را فریب دهند ، در حالی که او آنها را فریب می دهد و هنگامی که به نماز برمی خیزند ، با کسالت برمی خیزند ، و در برابر مردم ریا می کنند و خدا را جز اندکی یاد نمی نمایند . (سوره نساء ، آیه 142)
وظایف والدین در آموزش نماز
واءمر اهلک بالصلوة و اصطبر علیها
اهل خود را به خواندن نماز امر کن و بر ادای آن شکیبا باش . (سوره طه آیه 132)
یاری طلبی از نماز
یا ایهاالذین امنوا استعینوا بالصبر و الصلوة ان الله مع الصابرین
ای افراد با ایمان ! از صبر و استقامت و از نماز(در برابر حوادث سخت زندگی ) کمک بگیرید (زیرا) خداوند با صابران است . (سوره بقره آیه 153)
نماز ، کارخانه انسان سازی
ان الانسان خلق هلوعا ، اذا مسه الشر جزوعا و اذا مسه الخیر منوعا الاالمصلین
انسان حریص و کم طاقت آفریده شد ، هنگامی که بدی به او برسد بی تابی می کند و وقتی خوبی به او برسد مانع دیگران می شود مگر نمازگزاران . (سوره معارج ، آیات 19 - 22)
نماز در مسجد
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
من مشی منکم فی ظلم اللیل الی المساجد مشی بالنور التام یوم القیامة یسعی بین یدیه
هرکس از شما در تاریکی شب برخیزد و برای نماز به مسجد برود ، خدای تعالی در روز قیامت به او نوری دهد که پیاپیش او را روشن کند . (شهاب الاخبار ، ص 178) .
سکونت درجوار عرش
قال علی - علیه السلام -
تحت ظل العرش یوم لاضل الا ظلة رجل خرج من بیته فاسبع الطهر ثم مشی الی بیت من بیوت الله لیقضی فریضة من فرائض الله فهلک فیما بینه و بین ذلک و رجل قام فی جوف اللیل بعد ما هدات العیون فاسبع الطهر ثم ثام الی بیت من بیوت الله فهلک فیها بینه و بین ذلک
مردی که طهارت رانیکو به جای می آورد آنگاه به سوی خانه ای از خانه های خداوند گام برمیداردتا نماز واجب به جای آورد ، در زیر سایه عرش الهی است در آن روز که هیچ سایه ای جز سایه عرش نیست وبا این کار گناهان او آمرزید می شود و همین طور است شخصی که در دل شب ، در حالی که مردم به خواب رفته اند طهارت (وضوی ) خویش را نیکو به جای می آورد و به سوی خانه ای از خانه های خداوند حرکت می کند و در بین خانه و مسجد می میرد . (مستدرک الوسائل ، ج 3 ، ص 365)
ضمانت خداوند برای اهل مسجد
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
خصال ست ما من مسلم یموت فی واحدة منهن ، الا کان ضامنا علی الله - عزوجل - ان یدخله الجنة منها رجل توضا فاحسن الوضوء ثم خرج الی مسجد الصلاة فان مات فی وجهه ، کان ضامنا علی الله
شش خصلت است که هر کسی در آن حال بمیرد خداوند - عزوجل - ضمانت نموده که او را در بهشت داخل کند یکی از آن موارد شخصی است که وضوی خویش را نیکو به جای آورد و به سوی مسجد و محل نماز حرکت کند و چون در راه مرگ وی فرا برسد خداوند بهشت را برای او ضمانت نموده است . (مستدرک الوسائل ، ج 3 ، ص 364) .
نمازگزار در قیامت
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
یا اباذر ! طوبی لاصحاب الالویة یوم القیامة یحملونها فیسبقون الناس الا و هم السابقون الی المساجد بالاسحار و غیر الاسحار
ای ابوذر ! خوشا به حال آنان که در روز رستاخیز پرچم در دست دارند و در رفتن به بهشت بر مردم پیشی می گیرند ، آنان افرادی هستند که سحرگاهان و سایر اوقات به مساجد ازدیگران پیشی می جویند . (مستدرک الوسائل ، ج 3 ، ص 433)
آثار نمازگزاردن در مساجد متعدد
قال الصادق - علیه السلام -
صلوا من المساجد فی بقاع مختلفة فان کل بقعة تشهد للمصلی علیها یوم القیامة
در جاهای مختلف مساجد نماز به جای آورید ، چون جای جای زمین در روز قیامت برای کسی که بر آن نمازگزارده شد ، شهادت می دهد . (وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 474)
نماز همسایه مسجد
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
لاصلاة لجار المسجد الا فی السمجد
نماز همسایه مسجد جز در مسجد پذیرفته نیست . (میزان الحکمه ، ج 4 ، ص 394)
مسجد ضرار
والذین اتخذوا مسجدا ضرارا و کفرا و تفریقا بین المؤ منین و ارصادا لمن حارب الله و رسوله من قبل و لیحفلن ان اردنا الاالحسنی و الله یشهد انهم لکاذبون
کسانی هستند که مسجدی ساختند برای زیان (به مسلمانان ) و (تقویت ) کفر و تفرقه افکنی میان مؤ منان و کمینگاه برای کسی که از پیش با خدا و پیامبرش مبارزه کرده بود . آنها سوگند یاد می کنند جزنیکی (و خدمت ) نظری نداشته ایم ، اما خداوند گواهی می دهد که آن ها درغگو هستند . (سوره توبه آیه 107)
توجه به مسجد
قل امر ربی بالقسط و اقیموا وجوهکم عند کل مسجد و ادعوه مخلصین له الدین
بگو پروردگارم امر به عدالت کرده است ، و توجه خویش را در هر مسجد (و به هنگام عبادت ) به سوی او کنید واو را بخوانید ، در حالی که دین (خود) را برای او خالص گردانید . (سوره اعراف ، آیه 29)
نماز وآباد کردن مساجد
انما یعمر مساجد الله من امن بالله و الیوم الاخر و اقام الصلوة و اتی الزکوة و لم یخش الاالله فعسی اولئک ان یکونوا من المهتدین
مساجد الهی را تنها کسی آباد می کند که ایمان به خدا و روز قیامت آورده و نماز را برپا دارد و زکات را بپردازد و ازچیزی جز خدا نترسد ، امید است چنین گروهی هدایت یابند . (سوره توبه ، آیه 18) .
سوره مؤ منون و منافقون در نماز جمعه
عن النبی -صلی الله علیه وآله - قال
یقرء فی الجمعة فی الرکعة الاولی بسورة الجمعة لیحرض بهاالمؤ منین و فی الثانیة بسورة المنافقین لیفرع بها المنافقون
از پیامبر خدا -صلی الله علیه وآله - نقل شده که فرمود دررکعت اول نماز جمعه سوره جمعه خوانده شود تا به آن مؤ منین را راغب کند و در رکعت دوم سوره منافقین خوانده شود تا به وسیله ان منافقین را بترساند . (بحارالانوار ، ج 89 ، ص 221)
نظافت برای نماز جمعه
قال الصادق - علیه السلام -
لیتزین احدکم یوم الجمعة یغتسل و یتطیب و یسرح لحیته و یلبس انظف ثیابه ولیتهیاء للجمعة ولیکن علیه فی ذلک الیوم السکینة و الوقار
باید هر یک از شما در روز جمعه خود را بیاراید (رعایت چهار نوع نظافت )
1 - غسل کند .
2 - عطر بزند
3 - ریش و موهای خود را شانه کند .
4 - پاکیزه ترین جامه هایش را بپوشد و برای نماز جمعه آماده شود ، البته باید آرامش و وقار در رفتار او نمایان باشد . (فروع کافی ، ج 3 ، ص 417) .
آداب ورود به نماز جمعه
قال علی - علیه السلام -
لا باءس بان یتخطی الرجل یوم الجمعة الی مجلسه حیث کان فاذا خرج الامام فلا یتخطان احد رقاب الناس ولیجلس حیث یتیسر الا من جلس علی الابواب و منع الناس ان یمضوا الی السعة فلا حرمة ان یتخطاه
مانعی ندارد که نمازگزار روز جمعه به جای سمت خود در نماز گام بردارد ، ولی وقتی امام برای خطبه خواندن آماده شد ، کسی نباید بر سر و گردن مردم راه برود بلکه باید هر کجا که ممکن بود بنشیند مگر کسی که در کنار درهای ورودی نشسته باشد و وجود او در آنجا مانع ورود دیگران به قسمتهای خالی باشد که در این صورت اگر لگدمال شود حرمتی ندارد . (وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 94)
پوشش امام جمعه
قال الصادق - علیه السلام -
ینبغی للامام الذی یخطب الناس یوم الجمعة ان یلبس عمامة فی الشتاء و الصیف و یتردی ببرد یمنی او عدنی و یخطب و هو قائم یحمدالله و یثنی علیه ثم یوصی بتقوی الله و یقرء سورة من القرآن صغیرة ثم یجلس ثم یقوم فیحمد الله و یثنی علیه و یصلی علی محمد -صلی الله علیه وآله - و علی ائمة المسلمین و یستغفر للمؤ منین و المؤ منات فاذا فرغ من هذا اقام المؤ ذن فصلی بالناس رکعتین یقراء فی الاولی بسورة الجمعة و فی الثانیة بسورة النمافقین
شایسته است خطیب (امام ) جمعه در تابستان و زمستان عمامه بگذارد و عبایی از برد یمنی یاعدنی بپوشد و خطبه را ایستاده ایرادکند ، سپس حمد و ثنای الهی گوید و مردم را به تقوا سفارش نماید ، و (در پایان خطبه ) سوره کوچکی از قرآن بخواند وبنشیند ، و بعد (برای خطبه دوم )بلند شود و حمد و ثنای خدا کند و صلوات بر محمد و بر ائمه مسلمین بفرستد و برای زنان و مردان مؤ من طلب استغفار نماید . چون خطبه تمام شد ، مؤ ذن اقامه بگوید ، آنگاه امام دو رکعت نماز (در رکعت اول سوره جمعه و در رکعت دوم سوره منافقون ) بخواند . (اصول کافی ، ج 3 ، ص 421)
آداب امام جمعه
قال الصادق - علیه السلام -
ینبغی للامام یوم الجمعة ان یتطیب و یلبس احسن ثیابه و یتعمم
سزاوار است برای امام جمعه روز جمعه ، عطر بزند ، و بهترین لباس را بپوشد ، و عمامه بر سر بگذارد . (مستدرک الوسائل ، ج 6 ، ص 28)
چگونه به نماز جمعه برویم
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
من اغتسل یوم الجمعة واستاک و مس من طیب کان عنده و لبس من احسن ثیابه ثم خرج حتی اتی الی الجمعة و لم یتخط رقاب الناس ثم انصت الی الخطبة کان کفارد ما بینها و بین الجمعة التی قبلها و زیادة ثلاثة ایام ، لقوله تعالی من جاء بالحسنة فله عشر امثالها
هرکس روز جمعه غسل کرده مسواک زند ، و از عطری که دارد استعمال نماید و بهترین جامه اش را بپوشد ، سپس از خانه بیرون رود تا به مصلای جمعه برسد و (هنگام گذشتن از صف نمازگزاران ) پا بر دوش آنها نگذارد و سپس به خطبه گوش فرا دهد ، این عمل او کفاره گناهانی است که در فاصله میان آن جمعه تا جمعه پیشین و سه روز پس از آن از وی سرزده است ، زیرا خدای تعالی می فرماید هرکس کاری نیک انجام دهد ده برابر پاداش دریافت می دارد . (مستدرک الوسائل ، ج 6 ، ص 43)
نظافت در نماز جمعه
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
من قلم اظافیره یوم الجمعة و اخذ من شاربه و استاک و افرغ علی راءسه من الماء حین یروح الی الجمعة شیعه سبعون الف ملک کلهم یستغفرون له و یشفعون له
هر کس ناخنها و شارب خود را در روز جمعه بگیرد ، و مسواک زند و چون آهنگ نماز جمعه کند بر سرش آب بریزد(غسل کند) هفتاد هزار فرشته او را بدرقه نمایند و جملگی برایش استغفار نموده و شفاعتش کنند . (مستدرک الوسائل ، ج 6 ، ص 46)
عدالت درامام جمعه
قال الصادق - علیه السلام -
لا جمعة الا مع امام عدل تقی
نماز جمعه به امامت عادل با تقوا اقامه می شود . (مستدرک الوسائل ، ج 6 ، ص 40)
استفاده از منبر در نماز جمعه
قال الصادق - علیه السلام -
کان رسول الله -صلی الله علیه وآله - اذا خرج الی الجمعة قعد علی المنبر حتی یفرغ المؤ ذنون
چون رسول خدا -صلی الله علیه وآله - به مصلای جمعه می رفت ، بر روی منبر می نشست تامؤ ذن از گفتن اذان فارغ گردد . (تهذیب ، ج 3 ص 244) .
سکوت هنگام خطبه
قال الصادق - علیه السلام -
اذا خطب الایام یوم الجمعة فلا ینبغی لاحد ان یتکلم حتی یفرغ الامام من خطبته
هنگامی که امام در روز جمعه خطبه می خواند شایسته نیست کسی حرف بزند تا آنگاه که امام از خطبه فارغ شود . (اصول کافی ، ج 3 ، ص 421)
خطبه جزء نماز است
قال الصادق - علیه السلام -
انما جعلت الجمعة رکعتین من اجل الخطبتین ، فهی صلاة حتی ینزل الامام
از این رو نماز جمعه دو رکعت است که دو خطبه قبل از نماز به جای دو رکعت است و آن دو خطبه جزء نماز است تا خطیب فرود آید . (وسائل الشیعه ، ج ، 5 ص 15)
فرشتگان و نماز جمعه
عن النبی -صلی الله علیه وآله - قال
اذا کان یوم الجمعة کان علی باب المسجد ملائکة یکتبون الاول فالاول فاذا جلس الامام طووا الصحف ، و جاؤ ا یستمعون الذکر
هنگامی که روز جمعه شد ، بر در مسجد فرشتگانی باشند که داخل شونده اول و دوم را به ترتیب می نویسند ، چون امام به خواندن خطبه شروع کرد ، کاغذها را می پیچند ، و می آیند به ذکر خداگوش فرا می دارند . (بحارالانوار ، ج 89 ، ص 12)
بخشودگی چهار گروه
عن رسول الله -صلی الله علیه وآله -
اربعة یستاءنفون العمل المریض اذا برء و المشرک اذا اسلم ، و الحاج اذا فرغ و المنصرف من الجمعة
چهار نفر بندگی از سرگیرند (یعنی گناهان گذشته آنها بخشوده می شوند) بیمار آنگاه که خوب شود ، و مشرک آنگاه که اسلام آورد ، حج گزارنده آنگاه که فارغ شود ، و کسی که از نماز جمعه برگردد . (بحارالانوار ، ج 89 ، ص 197)
نماز جمعه و بشخودگی گناهان
عن رسوله -صلی الله علیه وآله -
من اتی الجمعة ایمانا و احتسابا استاءلف العمل
هرکس از نظرایمان و طلب پاداش آخرت به نماز جمعه بیاید ، بندگی خدا را از سر گیرد (یعنی تمام گناهان گذشته او بخشوده می شود) . (وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 3)
نماز جمعه و هراس روز قیامت
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
ما من مؤ من مشی بقدمیه الی الجمعة الا خفف الله علیه اهوال یوم القیامة بعد ما یخطب الامام ، و هی ساعة یرحم الله فیها المؤ منین و المومنات
هر مؤ منی که پیاده به نماز جمعه برود ، خداوند (پس ازخطبه امام )هراس روز قیامت را برای او سبک سازد ، چرا که این ساعت همان ساعتی است که خداوند در آن ، مرد و زن مؤ من رامورد رحمت قرار می دهد . (مستدرک الوسائل ، ج 6 ، ص 41)
شب معراج
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
لما اسری بی الی السماء لیلة المعراج راءیت تحت العرش سبعین الف مدینة ، کل مدینة کدنیاکم ، و ملائکة ناشری ، اجنحتهم ، یسبحون الله و یهللونه و یقولون اللهم اغفر للذین یحضرون صلوة الجمعة اللهم اغفر للذین یغتسلون یوم الجمعة
وقتی که شب معراج مرا به آسمان بردند ، زیر عرش خدا هفتاد هزار شهر را دیدم که هر شهری همانند دنیای شما بود . و فرشتگانی را دیدم که بالهایشان را گسترده بودند و خدا را تسبیح و تهلیل می کردند و می گفتند خدایا کسانی را که در نماز جمعه حاضر می شوند بیامرزد ، خدایا کسانی را که روز جمعه غسل می کنند ، رحمت کن . (مستدرک الوسائل ، ج 6 ، ص 10 و 11)
کار و نماز جمعه
قال الصادق - علیه السلام -
من استاءجر اجیرا ثم حبسه عن الجمعة یبؤ باءثمه ، و ان کان هو لم یحبسه اشترکا فی الاجر
هرکس کارگری (در روز جمعه ) به کار گمارد سپس او را از شرکت در نماز جمعه منع کند ، گناه او را بر عهده گرفته است و اگر وی را از شرکت در نماز جمعه باز ندارد (و کارگر در نماز شرکت کند) کارگر و کارفرما در ثواب آن نماز شریک هستند . (التهذیب ، ج 2 ، ص 175)
اشتیاق مسافر به نماز جمعه
عن الصادق جعفر بن محمد عن ابیه علیهم السلام
ایما مسافر صلی الجمعة رغبة فیها وحبا لها اعطاه الله - عزوجل - اجر مائة جمعة للمقیم
هر مسافری که از روی اشتیاق نماز جمعه بخواند ، خدا به او اجر صد نماز جمعه مقیم را بدهد . (امالی شیخ صدوق ، ص 11 ، وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 36) .
تاءثیر نماز جمعه
قال الصادق - علیه السلام -
ما من قدم سعت الی الجمعة الا حرم الله جسدها علی النار
هرگامی که به سوی نماز جمعه برداشته شود ، خداوند آتش دوزخ را بر صاحب آن گام حرام می کند . (وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 3)
