جابر جعفى گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: اى جابر! همانا خداى تبارک و تعالى مخلوق را سه دسته آفرید؛ چنانچه فرماید: ((و شما سه دسته جفت هم باشید: دست راستیها و چه دست راستیها؟!! (چگونه در نعمتهاى بهشت مى خرامند) ودست چپیها، چه دست چپیها؟!! (چگونه در عقوبات دوزخ گرفتارند) و پیشى گرفتگان که پیشى گرفته اند تنها ایشان مقربانند (سوره الواقعه آیات 7 تا 11)) پیشى گرفتگان همان رسولان خدا و مخصوصین درگاه او از میان مخلوق مى باشند. که خدا در ایشان پنج روح قرار داده است : 1 ایشان را بروح القدس مؤ ید ساخت و بوسیله آن همه چیز را بدانند و بشناسند. 2 ایشان را با روح ایمان مؤ ید ساخت و با آن از خداى عزوجل بترسند 3 آنها را با روح قوه مؤ ید ساخت و با آن بر اطاعت خدا توانائى یافتند 4 آنها را با روح شهوت (میل و اشتها) مؤ ید ساخت و با آن اطاعت خدا را خواستند و از نافرمانیش کراهت یافتند 5 در ایشان روح حرکت نهاد که همه مردم با آن رفت و آمد کنند.
و در مؤ منین دست راستى ها روح ایمان نهاد که با آن از خدا بترسند و در ایشان روح قوه نهاد و با آن بر اطاعت خدا توانائى یافتند، و در ایشان روح شهوت نهاد و با آن خواهان اطاعت خدا گشتند و در ایشان روح حرکت نهاد که مردم با آن روح رفت و آمد کنند.
شرح :
کلمه روح در این حدیث شریف به معنى قوه و نیروئى است باطنى و معنوى که منشاء و مبدا آثاریست که امام علیه السّلام بیان مى کند، زیرا رفت و آمد انسان و ترس او از خدا و شناختن و دانستن چیزها آثار و اعمالى است که از انسان بروز میکند و این آثار ناچار باید مبداء و علت و موجب و محرکى داشته باشند که هستى و قیامشان به آن باشد.
کلمه روح در این روایت همان مبداء و علتى است که سبب پیدایش این آثار گشته است ، چه آنکه این ارواح پنج روح جدا و مستقل باشند یا آنکه درجات و مراتب یک روح باشند که همان روح ناطقه انسان و فصل ممیز او از حیوان باشد، ولى ظاهر این است که هر یک روحى جدا هستند و روح القدس و روح ایمان از خارج به کمک انسان مى رسد و سه روح دیگر از درون و داخل او را کمک مى دهد و هم از این حدیث استفاده میشود که روح حرکت ، عمومیت دارد و در هر انسانى هست روح القدس مختص به رسولان و پیغمبر آن است و حتى در مؤ منین دست راستیها هم نیست و تعبیر به دست راستیها از این جهت است که روز قیامت نامه اعمالشان به دست راستشان داده میشود بر خلاف دست چپیها.
اصول کافى جلد 2 صفحه 15 روایة 1
