رکوع وسجده طولانی
قال الصادق - علیه السلام -
وعلیکم بطول الرکوع و السجود فان احدکم اذا طال الرکوع و السجود یهتف ابلیس من خلفه فقال یا ویلتاه ! اطاعوا و عصیت و سجدوا و ابیت
بر شما باد به طول رکوع و سجده ، که هرگاه یکی از شما رکوع و سجودش طول بکشد شیطان به دنبال او فریاد می زند وای بر من ! او اطاعت کرد و من معصیت کردم او سجده کرد و من سرباز زدم . (بحارالانوار ، ج 87 ، ص 199 ، مواعظ العددیه ، ص 242)
رکوع وسجود ناقص
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
ولاصلاة لمن لایتم رکوعها و سجودها
نمازگزاری که رکوع و سجودش را ناقص انجام دهد ، آن نمازش ، نماز نیست . (بحارالانوار ، ج 29 ، ص 198) .
رکوع و سجود ناقص
قال الباقر - علیه السلام -
بینا رسول الله -صلی الله علیه وآله - جالس فی المسجد اذ دخل رجل فقام یصلی فلم یتم رکوعه ولاسجوده ، فقال رسول الله -صلی الله علیه وآله - نقر کنقر الغراب ، لئن مات هذا و هکذا صلاته لیموتن علی غیر دینی
رسول خدا -صلی الله علیه وآله - در مسجد نشسته بود مردی وارد گردید و به نماز و رکوع و سجود را به طور کامل انجام نداد پیامبر فرمود رکوع و سجود او) به نوک زدن کلاغ شبیه است اگر این مرد بمیرد و نمازش بدین شکل باشد ، به چیزی غیر از دین من مرده است . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 101)
رکوع و سجود کامل
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
فاذا هو اتم رکوعها و سجودها و اتم سهامها صعدت الی السماء لها نور یتلاءلؤ و فتحت لها ابواب السماء و تقول حافظت علی حفظک الله و تقول الملائکة صلی الله علی صاحب هذه الصلوة و اذا لم یتم سهامها صعدت و لها ظلمة و غلق ابواب السماء دونها و تقول ضیعتنی ضیعک الله و ضرب بها وجهه .
زمانی که نمازگزار رکوع و سجود نمازش را کامل به جا می آورد و قسمتهای نماز را که کامل کرد (این نماز) به آسمان صعود می کند ، در حالی که نور از او تلاءلؤ میکند و ابواب آسمان برای او گشوده می شود و (خطاب به او) می گوید مرا محافظت کردی خدایت محافظت کند و ملائکه گویند درود بر صاحب این نماز و زمانی که قسمتهای نماز کامل گزارده نشود (به آسمان ) صعود می کند در حالی که تاریک و ظلمانی است وابواب آسمان به رویش بسته می شود (وخطاب به نمازگزار) می گوید ضایع کردی مرا ، خدا تو را ضایع کند در این حال نماز را به چهره این نمازگزار می زنند . (مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 173) .
دعا کردن در رکوع و سجود
عن سعید بن یسار قال
قلت لابی عبدالله - علیه السلام - ادعوا و انا راکع او ساجد ؟ قال - علیه السلام - نعم ادع و انت ساجد فان اقرب ما یکون العبد الی الله و هو ساجد ، ادع الله لدنیاک و اخرتک
سعید بن یسار گوید از امام صادق (ع ) پرسیدم در رکوع و سجده می توانم دعا کرده ، از خدا حاجت بخواهم ؟ حضرت فرمود آری ، به خصوص در حال سجده دعاکن ؛ زیرا سجده نزدیکترین حالت بنده به خداست و در سجده برای دنیا و آخرتت دعا کن . (میزان الحکمه ، ج 4 ، ص 381)
تقرب به وسیله رکوع و سجود
قال علی - علیه السلام -
تقرب الی الله سبحانه بالسجود و الرکوع و الخضوع لعظمته والخشوع
به وسیله سجده و رکوع و خضوع و خشوع در برابر عظمت خدا به او تقرب جوی . (غرر الحکم ، ص 356)
هنگام رکوع و سجود تکبیر بگو
قال ابوجعفر - علیه السلام -
اذا اردت ان ترکع و تسجد فارفع یدیک فکبر ثم ارکع واسجد
هرگاه خواستی به رکوع یا سجده بروی ، دو دستت را بلند کن ، و تکبیر بگو آنگاه به رکوع یا سجده برو . (اصول وافی ، ج 8 ، ص 702) .
ذکر طولانی در رکوع و سجود
قال الصادق - علیه السلام -
و من کان یقوی علی ان یطول الرکوع و السجود فلیطول ما استطاع یکون ذلک فی تسبیح الله و تحمیده و تمجیده و الدعاء و التضرع فان اقرب ما یکون العبد الی ربه هو مساجد
کسی که توانایی آن را دارد که رکوع و سجودش را در نماز طولانی کند ، باید به مقدار توانایی اش طول دهد و باید در رکوع و سجود به تسبیح و حمد و ستایس و دعا و تضرع به درگاه خداوند اشتغال داشته باشد ، زیرا نزدیک ترین حالت بنده به خدا همان لحظاتی است که در سجده با خدا خلوت می کند . (اصول وافی ، ج 8 ، ص 707)
ذکر رکوع و سجود
عن عقبة قال
لما نزلت (فسبح باسم ربک العظیم ) قال لنا رسول الله -صلی الله علیه وآله - اجعلوها فی رکوعکم و لما نزلت (سبح اسم ربک الاعلی ) قال لنا رسول الله اجعلوها فی سجودکم
چون آیه (فسبح باسم ربک العظیم ) نازل گردید ، رسول خدا (ص ) فرمود آن را در رکوع بگویید ، و چون آیه (سبح اسم ربک الاعلی ) نازل گردید ، فرمود این را در سجده بگویید . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 105)
رکوع ناقص
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
من لم یتم وضوئه و رکوعه و خشوعه فصلاته خداج یعنی ناقصة غیر تامة
کسی که وضو و رکوع و خشوعش در نماز کامل نیست ، نمازش (خداج ) است ، یعنی ناقص است و تمام نیست . (جامع الحدیث الشیعه ، ج 4 ، ص 44)
تاءثیر رکوع حقیقی
قال الصادق - علیه السلام -
لایرکع عبدالله رکوعا علی الحقیقة ، الازنیة الله تعالی بنور بهائه و اظله فی ضلال کبریائه و کساه کسوة اصفیائه
هیچ بنده ای برای خدا به حقیقت رکوع نکند مگر آن خداوند تعالی او را به نورجمال خود بیاراید و در سایه کبریایی اش جای دهد و جامه برگزیدگانش بپوشاند . (مصباح الشریعه ، ص 14) .
لجاجت کافران در رکوع
واذا قیل لهم ارکعوا لایرکعون
و هنگامی که به آنها (کافران ) گفته شود رکوع کنید ! رکوع نمی کنند . (سوره مرسلات آیه 48)
رکوع با رکوع کنندگان
واقیمواالصلوة و اتواالزکوة و ارکعوا مع الراکعین
نماز را برپای دارید و زکات بدهید و رکوع کنید با رکوع کنندگان . (سوره بقره آیه 43)
خواندن سوره توحید در همه حال
عن السکونی عن جعفر بن محمد عن ابیه - علیهماالسلام - قال
ان النبی -صلی الله علیه وآله - صلی علی سعدبن معاذ فقال لقد وافا من الملائکة تسعون الف ملک و فیهم جبرئیل - علیه السلام - یصلون علیه ، فقلت له یاجبرئیل استحق صلاتکم علیه ؟ فقال بقراءة (قل هوالله احد) قائما وقاعدا و راکبا و ماشیا و ذاهبا و جائبا
از سکونی از حضرت صادق از پدرش (ع ) روایت شده است که رسول خدا (ص ) برجنازه سعدبن معاذ نماز گزارد و فرمود نود هزار ملک بر او نماز خواندند ، که جبرئیل در میان ایشان بود رسول خدا گوید (پرسیدم از جبرئیل که به چه عمل وی مستحق این شده که شما بر او نماز گزاردید ؟ ) گفت (به سبب اینکه (قل هو الله احد) را ایستاده و نشسته و سواره و پیاده و در حال رفتن و در حال بازگشتن و در همه حال می خواند . (ثواب الاعمال ، ص 289) .
سوره قدر و استجابت دعا
عن ابی جعفر الجواد - علیه السلام - قال
من قراء سورة القدر فی صلاة رفعت فی علیین مقبولة مضاعفة و من قراءها ثم دعا رفع دعاؤ ه الی اللوح ، المحفوظ مستجابا
کسی که سوره (قدر) را در نمازی بخواند ، آن نماز ، مقبول و با پاداشی چند برابر به بالا برده می شود و کسی که آن را بخواند و سپس دعا کند ، دعایش در حالی که مستجاب است به لوح محفوظ برده می شود . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 66)
سوره الرحمن
عن ابی بصیر عن ابی عبدالله - علیه السلام - قال
لاتدعوا قراءة سورة الرحمن و القیام بها فانها لاتقر فی قلوب المنافقین و یاءتی بها ربی یوم القیامة فی صورة ادمی فی احسن صورة و اطیب ریح حتی یقف من الله موقفا لایکون احد اقرب الی الله منها فیقول لها (من الذی کان بک فی الحیاة الدنیا و یدمن قراءتک ؟ ) فتقول (یا رب فلان و فلان ) فتبیض وجوههم فیقول لهم (شفعوا فیمن احببتم فیشفعون حتی لا یبقی لهم غایة ولا احد یشفعون له ) فیقول لهم (ادخلوا الجنة و اسکنوا فیها حیث شئتم
از ابی بصیر روایت شده است که امام صادق (ع ) فرمود قرائت سوره (الرحمن ) را در نماز ترک مکنید ؛ چون این سوره در دل منافقان قرار نگیرد و روز قیامت خداوند آن را با صورتی چون صورت آدمی به بهترین شکل و خوشبوترین رایحه بیاورد تا در نزدیکترین پایگاه - که هیچ کس را آن قرب و نزدیکی نسبت به خداوند نباشد - بایستد ، آنگاه بدو خطاب کند (کیانند آنان که تو راقرائت کردند در نماز ومداومت به تلاوت تو داشتند ؟ ) پس می گوید (فلان ، فلان ) (و نام آنها را می برد) سپس چهره آنان سفید و روشن گردد و به ایشان گوید (هر که را خواهید شفاعت کنید) و آنان تا آنجا که بتوانند شفاعت کنند و کسی باقی نماند . پس از آن خداوند می فرماید (داخل بهشت شوید و هر کجای آن که خواهید منزل گزینید) (ثواب الاعمال ، ص 262)
شروع قرائت با تعویذ و بسم الله
عن حنان بن سدیر قال
صلیت خلف ابی عبدالله - علیه السلام - فتعوذ باجهار ثم جهر ببسم الله الرحمن الرحیم
حنان بن سدیر گوید به امامت صادق (ع ) نماز می خواندم که آن حضرت (اعوذبالله من الشیطان الرجیم ) را و سپس (بسم الله الرحمن الرحیم ) را بلند می خواند . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 79)
آداب قرائت در نمازها
عن رجاء بن ابی الضحاک ان الرضا - علیه السلام -
فی طریق خراسان کان یجهر بالقراءة فی المغرب و العشاء الاخرة و صلاة اللیل و الشفع و الوتر ، و یخفی القراءة فی الظهر و العصر ، و کان یجهر ببسم الله الرحمن الرحیم فی جمیع صلواته باللیل و النهار
رجاء بن ابی ضحاک گوید امام رضا (ع ) در راه خراسان ، نماز مغرب ، و عشا و نماز شب و شفع و وتر را بلند می خواند و نماز ظهر و عصر را آهسته ، امام بسم الله الرحمن الرحیم را در همه نمازهای روز وشب ، بلند می خواند . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 79)
نحوه قرائت نماز ظهر و عصر
قال الرضا - علیه السلام -
اسمع القراءة و التسبیح اذنیک فیما لا تجهر فیه من الصلوات بالقراءة و هی الظهر و العصر ، و ارفع فوق ذلک فیما تجهر فیه بالقراءة
در نمازهایی که با صدای آهسته خوانده می شود ، مثل ظهر و عصر ، صدای خواندن ، حمد و تسبیح را به گوش خود برسان و در نمازهایی که با صدای بلند خوانده می وشد ، بلندتر از آن بخوان . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 76)
تفسیر آیه (لاتجهر بصلاتک )
عن سلیمان ، عن ابی عبدالله - علیه السلام - فی قول الله
ولا تجهر بصلاتک الایة قال الجهر بها رفع الصوت ، و المخافتة ما لم تسمع اذناک و بین ذلک قدر ما تسمع اذنیک
امام صادق (ع ) درباره قول خداوند (ولاتجهر بصلاتک ) فرمود (جهر) یعنی بلند کردن صدا ، و (مخافتة ) یعنی گوش تو صدا را نشنود ، و میان این دو ، چیزی است که گوش هایت آن را می شنود . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 73) .
رسیدن صدای قرائت به گوش
قال علی - علیه السلام -
اذ صلیت فاسمع نفسک القراءة و التکبیر و التسبیح
هنگامی که نماز می خوانی ، قرائت و تکبیر و تسبیح را چنان به جای آور که خود بشنوی . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 76)
آداب صدا در نماز
عن الصادق - علیه السلام - فی قوله تعالی
و لاتجهر بصلاتک ولا تخافت بها قال المخافتة ما دون سمعک و الجهر ان ترفع صوتک شدیدا
امام صادق - علیه السلام - درباره قول خداوند که می فرماید ولاتجهر بصلاتک و لاتخافت بها (در نماز نه صدایت را خیلی بلند کن و نه خیلی آهسته ) فرمود (مخافت ) یعنی طوری که نشنوی و (جهر) یعنی صدایت را بسیار بلند کنی . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 72)
قرائت قرآن در نماز
قال رسول الله -صلی الله علیه وآله -
قراءة القرآن فی الصلاة افضل من قراءة القرآن فی غیرالصلاة
قرائت قرآن در نماز افضل است از غیر نماز . (مستدرک الوسائل ، ج 1 ، ص 292)
رعایت ترتیل در نماز
قال الصادق - علیه السلام -
ینبغی للعبد اذا صلی ان یرتل قراءته و اذا مر بایة فیها ذکر الجنة و النار ساءل الله الجنة و تعوذ بالله من النار و اذا مر بیا ایهاالذین آمنوا قال لبیک ربنا
سزاوار است که بنده نماز را با ترتیل (شمرده ) بخواند و آن گاه که با آیه ای که بهشت و دوزخ در آن یادآوری شده ، برخورد ، از خدا بهشت را بخواهد و از آتش (دوزخ ) به او پناه ببرد و هنگامی که به آیه (یا ایهاالذین امنوا) می رسد ، بگوید (لبیک ربنا) . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 34)
نحوه قرائت نماز زن
عن علی بن جعفر عن اخیه - علیه السلام - قال
ساءلته عن المراءة تؤ م النساء ماحد رفع صوتها بالقراءة ؟ قال بقدر ما تسمع
از علی بن جعفر نقل است از موسی بن جعفر (ع ) پرسیدم آیا زن می تواند در امامت زنهای دیگر قرائت را بلند به جا آورد ؟ فرمود (به اندازه ای که خود بشنود (جایز است ) (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 83) .
تاءثیر خواندن حمد و سوره
قال العسکری - علیه السلام - فی تفسیره
واذا قال بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله رب العالمین فقراء فاتحة الکتاب و سورة قال الله تعالی لملائکته اما ترون عبدی ؟ هذا کیف تلذذ بقرائه کلامی ؟ اشهدکم یا ملائکتی لاقولن له یوم القیامة اقراء فی جنانی و ارق فی درجاتی فلا یزال یقرء بعددکل حرف درجة من ذهب و درجة من فضة و درجة من لؤ لؤ و درجة من جوهر و درجة من زبرجد اخضر و درجة من زمرد اخضر و درجة من نور رب العزة
و زمانی که بنده (بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله رب العالمین ) را قرائت کرد و فاتحة الکتاب و سوره خواند ، خداوند تعالی خطاب به ملائکه خود میگوید آیا این بنده مرا نمی بیند چگونه با قرات کلام من لذت می برد ؟ شما را شاهد می گیرم ، ای ملائکه من ! هرآینه روز قیامت به او خواهم گفت در بهشت من قرائت کن و به درجات (بالا) ارتقا پیدا کن ، پس او دائم قرائت می کند و به عدد هر حرف ، درجه ای از طلا ، درجه ای از نقره ، درجه ای از لؤ لؤ ، درجه ای از جوهر ، درجه ای از زبرجد سبز ، درجه ای از زمرد سبز و درجه ای از نور رب العزة به او عطا خواهد شد . (بحارالانوار ، ج 82 ، ص 221) .
تکرار (مالک یوم الدین )
عن علی بن الحسین - علیه السلام - قال
لو مات من بین المشرق و المغرب لما استوحشت ، لو کان القرآن معی ، و اذا کان قراء من القرآن ، (مالک یوم الدین ) کررها و کاد ان یموت مما دخل علیه من الخوف
امام سجاد (ع ) فرمود اگر مردم خاور و باختر بمیرند ، در صورتی که قرآن همراه من باشد ، وحشت نمی کنم هنگامی که (مالک یوم الدین ) را از قرآن می خواند ، آن را بارها تکرار می کرد و چیزی نمی ماند که از ترسی که بر او وارد شد بمیرد . (بحارالانوار ، ج 85 ، ص 66) .
معنی الله و رحمان و رحیم
قال الصادق - علیه السلام -
الله اله کل شی ء الرحمن بجمیع خلقه و الرحیم بالمؤ منین خاصة
(الله ) یعنی معبود تمامی اشیاء و (رحمان ) (صفت عام است ) یعنی بخشنده و مهربان به تمامی مخلوقات (در دنیا) و (رحیم ) (صفت خاص است ) یعنی فقط نسبت به مؤ منان بخشنده و مهربان است (در آخرت ) (اصول کافی ، ج 1 ، ص 114)
